تجربه خون دماغ شدن بینی بعد از شیمی درمانی می‌تواند ناراحت کننده باشد و شما را در مورد ارتباط بین این دو به شک بیندازد. این یک نگرانی رایج در میان کسانی است که در حال دوره درمان سرطان هستند، به خصوص زمانی که داروهای شیمی درمانی خاصی مانند تاکسول در آن دخالت دارند. با این مقاله از سایت دکتر پیام آزاده همراه باشید تا علت خون دماغ شدن بعد از شیمی درمانی را بررسی کنیم.
علت خون دماغ شدن بعد از شیمی درمانی چیست؟
بسیاری از افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند، به ویژه آنهایی که انواع خاصی از داروهای شیمی درمانی مانند تاکسول را دریافت می‌کنند خون دماغ شدن را به عنوان یک عارضه جانبی گزارش کرده‌اند. تاکسول در کنار سایر داروهای شیمی درمانی مانند جمسیتابین، داروهای مبتنی بر پلاتین، آنتراسایکلین و درمان‌های مبتنی بر تاکسان مانند آبراکسان در برخی موارد با خون دماغ شدن مرتبط است.
شیمی درمانی با هدف قرار دادن سلول‌های در حال تقسیم سریع که شامل سلول‌های سرطانی و سالم است عمل می‌کند. این مکانیسم برای مبارزه با سرطان بسیار مهم است اما می‌تواند بر اجزای خاصی از خون مانند پلاکت‌ها نیز تأثیر بگذارد. پلاکت‌ها نقش حیاتی در لخته شدن خون دارند و به توقف خونریزی در هنگام آسیب کمک می‌کنند. گاهی اوقات شیمی درمانی می‌تواند تعداد پلاکت‌ها را در خون کاهش دهد، وضعیتی که به عنوان ترومبوسیتوپنی شناخته می‌شود. وقتی سطح پلاکت پایین باشد، افراد بیشتر مستعد خونریزی از جمله خون دماغ شدن می‌شوند.
ریزش موی ناشی از شیمی درمانی می‌تواند به خون دماغ شدن منجر بشود. همانطور که موهای روی سر شما به عنوان یک مانع محافظ برای پوست سرتان عمل می‌کند، موهای بینی نیز نقش مشابهی در محافظت از غشاهای مخاطی ظریف داخل بینی ایفا می‌کنند. بدون این لایه محافظ، مجرای بینی بیشتر مستعد خشکی است. اقدامات ساده‌ای مانند فین کردن یا برخورد‌های تصادفی می‌تواند باعث خون دماغ شدن شود.
جلوگیری از خون دماغ شدن بعد از شیمی درمانی
- بینی خود را فشار دهید
در طول یک دوره خون دماغ شدن، یکی از روش‌های موثر برای متوقف کردن خونریزی این است که به آرامی سوراخ‌های بینی خود را به هم نزدیک کنید. این عمل به قسمت نرم بینی شما که به سوراخ‌های بینی معروف است فشار وارد می‌کند:
- صاف بنشینید و کمی به جلو خم شوید تا از جریان خون در پشت گلو جلوگیری کنید.
- با استفاده از انگشت شست و اشاره، هر دو سوراخ بینی را محکم به هم فشار دهید و مجاری بینی را ببندید.
- این فشار را برای 10 دقیقه کامل در حالی که از طریق دهان نفس می‌کشید حفظ کنید. مهم است که فشار را زودتر از موعد کاهش ندهید زیرا این کار می‌تواند خونریزی را طولانی کند.
- یک تایمر تنظیم کنید یا ساعت را داشته باشید تا مطمئن شوید فشار را در تمام مدت حفظ می‌کنید.
با فشار دادن بینی به این روش به تقویت لخته شدن و جلوگیری از جریان خون کمک می‌کنید. به یاد داشته باشید که سر خود را به عقب خم نکنید زیرا این کار می‌تواند منجر به بلع خون شود.
- از کیسه یخ استفاده کنید
اگر فشار دادن بینی بعد از 10 دقیقه نتوانست خونریزی را متوقف کند می‌توانید از کمپرس سرد یا کمپرس یخ روی پل بینی خود استفاده کنید. دمای سرد رگ‌های خونی در ناحیه بینی را منقبض کرده و خونریزی را کند می‌کند:
- چند تکه یخ را در یک پارچه یا حوله تمیز بپیچید تا یک کیسه یخ درست کنید.
- به آرامی کیسه یخ را روی پل بینی خود که قسمت استخوانی آن قرار دارد بمالید.
- کیسه یخ را برای چند دقیقه در جای خود نگه دارید و اجازه بدهید سردی اثر کند.
- ممکن است در حالی که منتظر کاهش خونریزی هستید احساس لرز پیدا کنید.
توجه داشته باشید که از قرار دادن یخ به طور مستقیم روی پوست خودداری کنید زیرا می‌تواند باعث سرمازدگی شود. در عوض همیشه از یک پارچه یا حوله به عنوان مانعی بین یخ و پوست خود استفاده کنید.
- اسپری ضد احتقان را امتحان کنید
روش دیگر برای جلوگیری از خون دماغ شدن استفاده از اسپری ضد احتقان است، به خصوص اگر خونریزی با وجود اقدامات دیگر ادامه پیدا کند. اسپری‌های ضد احتقان که بدون نسخه در داروخانه‌ها در دسترس هستند با تنگ کردن رگ‌های خونی در مجرای بینی عمل می‌کنند که می‌تواند به توقف جریان خون کمک کند:
- یک اسپری ضد احتقان حاوی موادی مانند اکسی متازولین (که در مارک‌هایی مانند افرین و ویکس در دسترس هستند) انتخاب کنید.
- اسپری را طبق دستورالعمل روی بسته بندی روی سوراخ بینی که خونریزی می‌کند استفاده کنید.
- پس از استفاده از اسپری، همانطور که در روش اول توضیح داده شد سوراخ‌های بینی خود را به آرامی به هم فشار دهید تا فشار را حفظ کرده و به لخته شدن کمک کنید.
مهم است که طبق دستور از اسپری‌های ضد احتقان استفاده کنید و در صورت داشتن هر گونه سوالی با پزشک خود مشورت کنید. استفاده بیش از حد از این اسپری‌ها می‌تواند منجر به تحریک بیشتر شود و ممکن است خون دماغ شدن را تشدید کند.
بایدها و نبایدهای خون دماغ شدن
هنگام مواجهه با خون دماغ شدن رعایت دستورالعمل‌های خاصی برای اطمینان از مدیریت موثر و جلوگیری از عوارض بیشتر ضروری است. در اینجا بایدها و نبایدهایی وجود دارد که باید در نظر داشته باشید:
بایدها
هر خونی را از دهان خود بیرون بیاورید: اگر در هنگام خون دماغ شدن خون در دهان خود دارید مهم است که به جای قورت دادن آن را تف کنید. قورت دادن خون گاهی اوقات می‌تواند منجر به احساس تهوع یا استفراغ شود.
عمودی بنشینید یا بایستید: در طول خون دماغ شدن حفظ وضعیت عمودی، چه نشسته و چه ایستاده بسیار مهم است. عمودی بودن از جریان خون در پشت گلو جلوگیری می‌کند که به طور بالقوه می‌تواند باعث سرفه یا خفگی شود.
نبایدها
سر خود را به عقب نبرید: برخلاف تصور رایج، کج کردن سر به عقب در هنگام خون دماغ شدن توصیه نمی‌شود. انجام این کار ممکن است باعث جریان خون به پشت گلو شود که منجر به ناراحتی یا حالت تهوع شود.
قرار دادن دستمال یا اشیاء در بینی: ممکن است این کار وسوسه انگیز باشد که دستمال یا اشیاء دیگر را در بینی خود قرار دهید تا خون را به خود بگیرد اما باید از این کار اجتناب کنید. انجام این کار می‌تواند پوشش ظریف مجرای بینی شما را تحریک کرده و خونریزی را بدتر کند.
نکاتی برای پیشگیری از خون دماغ شدن
کنترل خون دماغ شدن بعد از شیمی درمانی می‌تواند مشکل باشد اما اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای جلوگیری از وقوع آن یا کاهش دفعات آن انجام دهید:
از اسپری سالین یا قطره‌های بینی استفاده کنید: مرطوب نگه داشتن مجاری بینی برای جلوگیری از خون دماغ شدن ضروری است. استفاده از اسپری سالین یا قطره‌های بینی می‌تواند به مرطوب شدن و محافظت از غشاهای مخاطی داخل بینی شما کمک کند.
از مرطوب کننده یا بخارساز استفاده کنید: هوای خشک می‌تواند به خشکی بینی منجر شود و خطر خون دماغ شدن را افزایش دهد. استفاده از دستگاه مرطوب کننده یا بخارساز در خانه می‌تواند به افزایش رطوبت هوا کمک کند و مجاری بینی شما را هیدراته نگه دارد.
استفاده از مقدار کمی ژل یا پماد: استفاده از کمی ژل یا پماد مانند ژل نفتی، فقط در داخل سوراخ‌های بینی می‌تواند به جلوگیری از خشکی و تحریک کمک کند.
از فین کردن زیاد بینی خودداری کنید: فین کردن زیاد بینی می‌تواند مجرای بینی را تحریک کرده و خطر خون دماغ شدن را افزایش دهد. در عوض تا 24 ساعت پس از خون دماغ شدن از فین کردن یا خاراندن آن خودداری کنید.
چه زمانی در مورد خون دماغ شدن با پزشک خود صحبت کنید
ممکن است انتظار خون دماغ شدن بعد از شیمی درمانی را داشته باشد اما مهم است که هرگونه مشکل یا علائم غیرعادی را با پزشک خود در میان بگذارید:
خونریزی‌های مکرر یا مداوم: اگر خونریزی‌های مکرر یا مداوم را تجربه می‌کنید که به نظر می‌رسد با درمان‌های خانگی بهبود نمی‌یابد ضروری است به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک می‌توانند وضعیت شما را ارزیابی کند و ببیند آیا مداخله بیشتر ضروری است یا خیر.
خونریزی بیش از حد یا علائم کم خونی: به علائم خونریزی بیش از حد مانند خونریزی طولانی یا شدید بینی توجه کنید زیرا ممکن است نشان دهنده یک مشکل اساسی جدی‌تری باشد. علائم کم خونی مانند خستگی، ضعف، سردی، سرگیجه، غش یا سبکی سر باید شما را وادار کند که فوراً به پزشک مراجعه کنید.
خونریزی لثه، خون در مدفوع یا ادرار: اگر متوجه خونریزی از سایر نواحی بدن خود مانند خونریزی لثه، خون در مدفوع یا ادرار خود شدید می‌تواند نشانه کاهش تعداد پلاکت‌ها یا سایر عوارض مرتبط با شیمی درمانی باشد. در چنین مواردی بسیار مهم است که برای ارزیابی و مدیریت وضعیت خود با پزشک مشورت کنید.
پزشکتان می‌تواند علائم شما را ارزیابی کند، آزمایش‌های لازم را انجام دهد و گزینه‌های درمانی مناسب را برای رفع هر گونه مشکل زمینه‌ای که منجر به خون دماغ شدن بعد از شیمی درمانی می‌شود توصیه کند.
کلام آخر
خون دماغ شدن بعد از شیمی درمانی می‌تواند یک تجربه ناراحت کننده باشد اما درک علل زمینه‌ای و اجرای استراتژی‌های مدیریتی مناسب می‌تواند به کاهش ناراحتی شما در طول درمان کمک کند. با پیروی از نکات ذکر شده در این مقاله و برقراری ارتباط با پزشک خود می‌توانید با اعتماد به نفس و انعطاف پذیری بیشتری بر خون دماغ شدن و سایر چالش‌های مرتبط با شیمی درمانی غلبه کنید.
منابع:
