سرطان ریه یکی از شایع ترین و چالش برانگیزترین سرطان‌ها برای درمان است. پیشرفت‌ها در تحقیقات پزشکی منجر به توسعه درمان‌های دارویی هدفمند شده که گزینه‌های مناسبی را در اختیار بیماران قرار می‌دهد. این داروها با تمرکز بر تغییرات خاصی در سلول‌های سرطانی که به رشد و گسترش آنها کمک می‌کند عمل می‌کنند و جایگزینی برای شیمی‌درمانی سنتی ارائه می‌کنند. برای آشنایی با انواع مختلف داروهای سرطان ریه با این مقاله از سایت دکتر پیام آزاده همراه باشید.
دارودرمانی هدفمند چیست؟
دارودرمانی هدفمند یک روش درمانی است که برای حمله به سلول‌های سرطانی از طریق تداخل با پروتئین‌ها یا ژن‌هایی که به رشد سرطان کمک می‌کنند طراحی شده است. این رویکرد برخلاف شیمی درمانی سنتی که بر تمام سلول‌های در حال تقسیم تأثیر می‌گذارد سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد، آسیب به سلول‌های طبیعی را کاهش داده و عوارض جانبی کمتری ایجاد می‌کند.
انواع داروهای سرطان ریه
مهارکننده‌های رگ زایی
تومورها برای دریافت مواد مغذی مورد نیاز برای رشد نیاز به تشکیل رگ‌های خونی جدید دارند که فرآیندی است که به آن رگ زایی می‌گوییم. مهارکننده‌های رگ زایی با هدف قرار دادن فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) که نقش کلیدی در این فرآیند ایفا می‌کند از تشکیل این رگ‌های خونی جدید جلوگیری می‌کنند که این دسته از داروهای سرطان ریه شامل موارد زیر هستند:
بواسیزوماب (آواستین): بواسیزوماب اغلب همراه با شیمی درمانی، ایمونوتراپی یا داروی هدفمند ارلوتینیب استفاده می‌شود. این دارو با مهار VEGF عمل کرده و در نتیجه از تشکیل عروق خونی جدید که تومورها به رشد نیاز دارند جلوگیری می‌کند.
راموسیروماب (سیرامزا): این دارو مشابه بواسیزوماب بوده و با داروی هدفمند ارلوتینیب یا شیمی درمانی استفاده می‌شود. راموسیروماب گیرنده VEGF را هدف قرار می‌دهد تا سیگنال‌هایی را که منجر به تشکیل عروق خونی جدید می‌شود مسدود کند.
عوارض جانبی: عوارض جانبی شایع مهارکننده‌های رگ زایی شامل خونریزی بینی، سردرد، فشار خون بالا و تغییر در احساس کردن طعم و مزه است. عوارض جانبی نادر این دسته داروها شامل خونریزی شدید، سوراخ شدن روده و فشار خون بالا است.
مهارکننده‌های KRAS
برخی از سلول‌های سرطان ریه دارای جهش در ژن KRAS هستند که باعث می‌شود سلول‌ها پروتئین غیر طبیعی تولید کنند که باعث رشد سرطان می‌شود. مهارکننده‌های KRAS به این پروتئین غیرطبیعی متصل می‌شوند و از رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند و شامل داروهای زیر هستند:
سوتوراسیب (لوماکراس): سوتوراسیب برای سرطان پیشرفته ریه با جهش KRAS G12C پس از آزمایش سایر درمان‌ها استفاده می‌شود. این دارو به طور خاص پروتئین KRAS G12C را هدف قرار داده و آن را مهار می‌کند.
آداگراسب (کرازاتی): این دارو مشابه سوتوراسیب بوده و پروتئین KRAS G12C را هدف قرار می‌دهد و برای بیمارانی که قبلاً حداقل یک درمان دیگر دریافت کرده‌اند استفاده می‌شود.
عوارض جانبی: عوارض جانبی شایع این داروهای سرطان ریه شامل اسهال، حالت تهوع و درد عضلانی است. عوارض نادر آنها شامل آسیب کلیه و کبد و مشکلات ریوی مانند بیماری بینابینی ریه می‌شود.
مهارکننده‌های EGFR
گیرنده فاکتور رشد اپیدرمی (EGFR) پروتئینی است که به رشد و تقسیم سلول‌ها کمک می‌کند. برخی از سلول‌های سرطان ریه دارای EGFR بیش از حد هستند که باعث می‌شود سریعتر رشد کنند. مهارکننده‌های EGFR این سیگنال‌ها را مسدود کرده و رشد سلول‌های سرطانی را کند یا متوقف می‌کنند که این دسته از داروهای سرطان ریه شامل موارد زیر هستند:
اوزیمرتینیب (تاگریسو): اوزیمرتینیب اغلب اولین درمان پیشنهادی برای سرطان پیشرفته ریه با جهش‌های خاص EGFR است. این دارو سیگنال‌های EGFR جهش‌یافته را که باعث رشد سلول‌های سرطانی می‌شوند مسدود می‌کند.
آفاتینیب (گیلوتریف): آفاتینیب جهش‌های EGFR را هدف قرار می‌دهد و به عنوان خط مقدم درمان برای سرطان پیشرفته ریه استفاده می‌شود. این دارو فعالیت پروتئین EGFR را مسدود کرده و از رشد سرطان جلوگیری می‌کند.
ارلوتینیب (تارسوا): ارلوتینیب یکی دیگر از مهارکننده‌های EGFR است که برای سرطان پیشرفته ریه با جهش‌های خاص EGFR استفاده می‌شود. می‌توان این دارو را با یک مهارکننده VEGF برای افزایش اثر ترکیب کرد.
عوارض جانبی: عوارض جانبی رایج این نوع دارو شامل مشکلات پوستی، خستگی و اسهال است. عوارض نادر آن شامل بیماری ریوی، مشکلات قلبی و بثورات پوستی شدید است.
مهارکننده‌های ALK
حدود 5 درصد از موارد سرطان ریه دارای بازآرایی در ژن ALK هستند که منجر به تولید پروتئین غیرطبیعی شده و باعث رشد سرطان می‌شود. مهارکننده‌های ALK این پروتئین را مسدود می‌کنند که شامل داروهای زیر می‌شود:
لورلاتینیب (لوربرنا): لورلاتینیب یک مهارکننده نسل سوم ALK است که اغلب به عنوان اولین درمان برای سرطان پیشرفته ریه با بازآرایی ALK استفاده می‌شود. این دارو به طور موثر در مغز نفوذ می‌کند و کنترل بهتری بر متاستازهای مغزی ارائه می‌دهد.
الکتینیب (الکنسا): الکتینیب به دلیل اثربخشی آن در برابر سرطان ریه با ALK مثبت و توانایی آن برای نفوذ به مغز ترجیح داده می‌شود.
کریزوتینیب (زالکوری): کریزوتینیب اولین مهارکننده ALK بود که برای سرطان ریه با ALK مثبت تأیید شد. این دارو هنوز هم در شرایط خاص استفاده می‌شود اما اغلب داروهای جدیدتر ترجیح داده می‌شوند.
عوارض جانبی: عوارض جانبی شایع این نوع داروهای سرطان ریه شامل تغییرات بینایی، حالت تهوع و تورم است. عوارض نادر آن شامل آسیب کبدی و بیماری ریوی است.
مهارکننده‌های ROS1
درصد کمی از موارد ابتلا به سرطان ریه شامل بازآرایی در ژن ROS1 است که مشابه آن را در ژن ALK دیدیم. مهارکننده‌های ROS1 می‌توانند تومورها را با این جهش کوچک کنند که شامل موارد زیر هستند:
انترکتینیب (رزلیترک): انترکتینیب اغلب به عنوان اولین درمان برای سرطان پیشرفته ریه با بازآرایی ROS1 استفاده می‌شود. این پروتئین ROS1 را برای جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی هدف قرار می‌دهد.
کریزوتینیب (زالکوری): کریزوتینیب علاوه بر ALK، بازآرایی ROS1 را نیز مورد هدف قرار می‌دهد و برای بیماران مبتلا به این جهش موثر است.
لورلاتینیب (لوربرنا): لورلاتینیب برای سرطان ریه با ROS1 مثبت پس از دریافت سایر مهارکننده‌های ROS1 مانند انترکتینیب یا کریزوتینیب استفاده می‌شود.
عوارض جانبی: عوارض جانبی رایج این داروها شامل تغییرات بینایی، درد عضلانی و خستگی است. عوارض نادر آنها شامل آسیب کبدی و تغییرات در ریتم قلب است.
مهارکننده‌های BRAF
سلول‌ها در برخی از سرطان‌های ریه تغییراتی در ژن BRAF دارند که منجر به تولید یک پروتئین غیر طبیعی می‌شود. مهارکننده‌های BRAF این پروتئین‌ها را هدف قرار می‌دهند که شامل داروهای زیر هستند:
دابرافنیب (تافینلار) و ترامتینیب (مکینیست): این ترکیب اغلب به عنوان اولین درمان برای سرطان پیشرفته ریه با جهش BRAF V600E استفاده می‌شود. دابرافنیب پروتئین BRAF را هدف قرار می‌دهد و ترامتینیب پروتئین مرتبط به نام MEK را مهار می‌کند.
انکورافنیب (برافتووی) و بینیمتینیب (مکتووی): این ترکیب گزینه دیگری برای درمان سرطان پیشرفته ریه با جهش BRAF است. این دارو مشابه ترکیب دبرافنیب و ترامتینیب عمل می‌کند.
ومورافنیب (زلبوراف): ومورافنیب پروتئین BRAF را هدف قرار می‌دهد و اگر درمان ترکیبی برای بیمار مناسب نباشد می‌تواند به تنهایی استفاده شود.
عوارض جانبی: عوارض جانبی رایج این دسته داروهای سرطان ریه شامل بثورات پوستی، درد مفاصل و حالت تهوع است. عوارض نادر آن شامل خونریزی، مشکلات ریتم قلب و واکنش‌های آلرژیک شدید می‌شود.
مهارکننده‌های RET
درصد کمی از تومورهای سرطان ریه تغییراتی در ژن RET دارند و پروتئین غیرطبیعی تولید می‌کنند که باعث رشد سرطان می‌شود. مهارکننده‌های RET این پروتئین را مسدود می‌کنند که شامل داروهای زیر هستند:
سلپرکاتینیب (رتومو): سلپرکاتینیب اغلب اولین درمان برای سرطان ریه متاستاتیک با بازآرایی RET است. این دارو به طور خاص پروتئین RET را هدف قرار داده و آن را مهار می‌کند.
پرالستینیب (گیرتو): پرالستینیب نیز پروتئین RET را هدف قرار می‌دهد و مشابه سلپرکاتینیب برای درمان سرطان ریه با RET مثبت استفاده می‌شود.
کابوزانتینیب (کمتریک): کابوزانتینیب علیه RET، ROS1، MET و VEGF فعالیت دارد. می‌توان از این دارو در شرایط خاص برای درمان سرطان ریه جهش یافته با RET استفاده کرد.
عوارض جانبی: عوارض جانبی شایع این نوع داروهای سرطان ریه عبارتند از خشکی دهان، اسهال و فشار خون بالا. عوارض نادر آنها شامل آسیب کبد و ریه است.
مهارکننده‌های MET
برخی از سلول‌های سرطان ریه دارای جهش در ژن MET هستند که باعث می‌شود پروتئین غیر طبیعی تولید کنند. مهارکننده‌های MET این پروتئین را هدف قرار می‌دهند که شامل داروهای زیر هستند:
کاپماتینیب (تابرکتا): کاپماتینیب اغلب اولین درمان برای سرطان ریه متاستاتیک با جهش پرش اگزون 14 MET است. این دارو پروتئین غیر طبیعی MET را مهار می‌کند.
تپوتینیب (تپمتکو): تپوتینیب نیز پروتئین MET را هدف قرار می‌دهد و مشابه کاپماتینیب برای سرطان ریه جهش یافته با MET استفاده می‌شود.
کریزوتینیب (زالکوری): کریزوتینیب علاوه بر ALK و ROS1، جهش‌های MET را نیز مورد هدف قرار می‌دهد و در موارد خاص سرطان ریه جهش یافته با MET مفید است.
عوارض جانبی: عوارض جانبی شایع این دسته داروهای سرطان ریه عبارتند از حالت تهوع، خستگی و تورم. عوارض نادر آنها شامل بیماری ریوی و آسیب کبدی است.
مهارکننده‌های TRK
موارد بسیار کمی از سرطان‌های ریه تغییراتی در ژن‌های NTRK دارند که منجر به رشد غیر طبیعی سلول می‌شود. مهارکننده‌های TRK این پروتئین‌ها را هدف قرار می‌دهند که شامل داروهای زیر هستند:
لاروترکتینیب (ویتراکی): لاروترکتینیب برای سرطان پیشرفته ریه با جهش در ژن NTRK استفاده می‌شود، پروتئین‌های غیر طبیعی TRK را مسدود کرده و رشد سرطان را متوقف می‌کند.
انترکتینیب (رزلیترک): انترکتینیب پروتئین‌های TRK را نیز هدف قرار می‌دهد و مانند لاروترکتینیب برای سرطان ریه با NTRK مثبت استفاده می‌شود.
عوارض جانبی: عوارض جانبی رایج این دسته داروهای سرطان ریه شامل درد عضلانی و خستگی است. عوارض نادر آنها شامل تغییرات ذهنی و آسیب کبدی می‌شود.
کلام آخر
داروهای سرطان ریه انقلابی در درمان این بیماری ایجاد کرد و امید را در دل بیماران مبتلا به مراحل پیشرفته آن زنده می‌کند. این داروها با تمرکز بر جهش‌های ژنتیکی و پروتئین‌هایی که به رشد سرطان کمک می‌کنند می‌توانند گزینه‌های درمانی مؤثرتر و شخصی‌سازی شده‌تری را ارائه دهند. اگر شما یا یکی از عزیزانتان مبتلا به سرطان ریه شدید با یک متخصص مشورت کنید تا ببینید آیا این داروها گزینه مناسبی برای شما هست یا خیر.
منابع:
