همه کسانی که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند ریزش مو را تجربه نمی‌کنند اما استرس این که آیا شما جزو آن 65 درصد هستید که موهایشان می‌ریزد طاقت فرسا خواهد بود. با این مقاله از سایت دکتر پیام آزاده همراه باشید تا روش‌های مختلف جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی از جمله مزایای بالقوه و محدودیت‌هایشان را بررسی کنیم.
خنک سازی پوست سر برای جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی
خنک سازی پوست سر شامل اعمال دمای سرد به پوست سر در طول درمان شیمی درمانی است. این روش می‌توان با استفاده از کیسه یخ یا کلاه تخصصی خنک کننده اعمال کرد. نسخه‌های جدیدتر این کلاه‌های خنک‌کننده از پارچه‌های عایق ساخته شده که برای پوشیدن به شکل کلاه ایمنی طراحی شده‌اند. این کلاه‌ها به سیستمی متصل هستند که مایعات سرد را از طریق کلاه به گردش در می‌آورد و دمای پایین ثابتی را روی پوست سر حفظ می‌کند.
این کلاه‌های خنک کننده معمولاً حداقل 30 دقیقه قبل از شروع انفوزیون شیمی درمانی، در طول فرآیند انفوزیون و برای مدت مشخصی پس از آن استفاده می‌شوند. مدت زمان دقیق استفاده بستگی به نوع شیمی درمانی انجام شده و پروتکل خاص توصیه شده توسط پزشک شما دارد.
اصل کاری پشت روش خنک سازی پوست سر این است که دمای سرد باعث انقباض یا باریک شدن رگ‌های خونی در پوست سر می‌شود. این انقباض جریان خون را در پوست سر کاهش می‌دهد و در نتیجه مقدار داروهای شیمی درمانی را که به فولیکول‌های مو می‌رسد محدود می‌کند. این روش با محافظت از فولیکول‌های مو در برابر تاثیر کامل درمان به جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی کمک می‌کند.
فواید خنک سازی پوست سر
تحقیقات نشان داده است خنک سازی پوست سر می‌تواند در جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی موثر باشد اما میزان اثربخشی این روش بسته به داروهای خاص مورد استفاده در درمان متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال دیده شده خنک کردن پوست سر زمانی که با ترکیب خاصی از داروهای شیمی درمانی مانند داروهای مبتنی بر آنتراسایکلین (مانند آدریامایسین یا دوکسوروبیسین) همراه با داروهای مبتنی بر تاکسان (مانند تاکسول یا پاکلیتاکسل) استفاده می‌شود مؤثرتر است.
به نظر می‌رسد خنک کردن پوست سر در درمان بیماران مبتلا به تومورهای جامد مانند سرطان سینه در مقایسه با سرطان‌های خون مانند لوسمی موثرتر است. طبق مطالعه‌ای که در سال 2017 در مجله انجمن پزشکی آمریکا منتشر شد خنک سازی پوست سر در بیماران مبتلا به سرطان سینه استیج 1 و 2 خطر ریزش قابل توجه مو را تا زمان تزریق چهارم شیمی‌درمانی تقریباً 50 درصد کاهش داد.
خطرات خنک سازی پوست سر
خنک سازی پوست سر راه حلی امیدوارکننده برای جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی ارائه می‌دهد اما بدون اشکال نیست. یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که گزارش می‌شود احساس درد است. بیماران اغلب سردرد، بی حسی و تیر کشیدن را در پوست سر به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در دمای سرد تجربه می‌کنند. این علائم می‌تواند به ویژه زمانی دردسرساز باشد که باید کلاه خنک کننده را برای مدت طولانی استفاده کنید.
نگرانی مهم دیگر تأثیر بالقوه بر اثربخشی شیمی درمانی است. از آنجا که خنک کننده پوست سر با کاهش جریان خون در پوست سر عمل می‌کند رسیدن داروهای شیمی درمانی به آن ناحیه را نیز محدود می‌کند. این امر به ویژه برای سرطان‌هایی مانند لوسمی مشکل ساز است چون شیمی درمانی باید به تمام قسمت‌های بدن از جمله پوست سر برسد تا کاملاً مؤثر باشد. اگر سرطان متاستاز داده یا گسترش یافته باشد این نگرانی وجود دارد که خنک شدن پوست سر می‌تواند یک «منطقه امن» برای سلول‌های سرطانی در پوست سر ایجاد کند و به آنها اجازه می‌دهد از درمان جان سالم به در ببرند.
خنک کردن پوست سر می‌تواند زمان قابل توجهی را به هر جلسه شیمی درمانی اضافه کند زیرا باید کلاه یخ را قبل، در حین و بعد از تزریق استفاده کرد. این زمان طولانی درمان می‌تواند برای بیمارانی که از قبل با عوارض فیزیکی و عاطفی درمان سرطان سروکار دارند سنگین باشد.
فشرده سازی پوست سر برای جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی
فشرده سازی پوست سر روشی است که برای کمک به جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی با اعمال فشار به پوست سر طراحی شده است. این روش بر خلاف خنک کننده پوست سر که از دمای سرد برای منقبض کردن رگ‌های خونی استفاده می‌کند تنها از فشار مکانیکی استفاده می‌کند. کلاه‌های ساخته شده از نئوپرن یا پارچه‌های مشابه برای فشرده سازی محکم پوست سر استفاده می‌شود. این کلاه‌ها درست قبل از شروع جلسه شیمی درمانی پوشیده می‌شوند و باید برای مدت مشخصی پس از اتمام انفوزیون روی سر باقی بمانند.
اصل فشرده سازی پوست سر مشابه بانداژ محکم است. جریان خون با اعمال فشار به پوست سر در این ناحیه کاهش می‌یابد و از نظر تئوری میزان داروهای شیمی درمانی که به فولیکول‌های مو می‌رسند محدود می‌شود. این روش می‌تواند آسیب به فولیکول‌های مو را به حداقل برساند و ریزش مو را کاهش بدهد. برای بیمارانی که خنک شدن پوست سر را ناخوشایند یا بسیار گران می‌دانند فشرده سازی پوست سر می‌تواند جایگزین عملی‌تری باشد.
فواید فشرده سازی پوست سر
یکی از مزایای اصلی فشرده سازی پوست سر سادگی و مقرون به صرفه بودن آن است. بر خلاف سیستم‌های خنک کننده پوست سر که گران هستند و به تجهیزات تخصصی نیاز دارند، کلاهک‌های فشرده سازی پوست سر نسبتاً ساده و کم هزینه هستند. این ویژگی باعث می‌شود که این روش برای طیف وسیع‌تری از بیماران در دسترس باشد.
یکی دیگر از مزایای فشرده سازی پوست سر سهولت استفاده است. کلاه‌های فشرده سازی نیازی به نگهداری و آماده سازی مثل کلاه‌های خنک کننده ندارند که باید به سیستمی متصل شوند که مایع سرد را به گردش در می‌آورد. بیماران و پزشکان استفاده از کلاه‌های فشرده کننده پوست سر را آسان‌تر می‌دانند. برای بیمارانی که ناراحتی قابل توجهی از دمای پایین سرد شدن پوست سر را تجربه می‌کنند فشرده سازی پوست سر یک جایگزین بدون خنک شدن ارائه می‌دهد.
خطرات فشرده سازی پوست سر
با وجود مزایایی که این روش در جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی دارد بدون چالش و محدودیت نیست. یکی از نگرانی‌های اصلی فقدان شواهد قوی برای حمایت از اثربخشی آن است. مطالعات کمی برای ارزیابی تاثیر فشرده سازی پوست سر بر ریزش مو ناشی از شیمی درمانی انجام شده و نتایج قطعی نبوده است. در نتیجه بسیاری از کارشناسان در مورد اینکه آیا فشرده سازی پوست سر واقعاً به حفظ مو در طول شیمی درمانی کمک می‌کند یا خیر تردید دارند.
نگرانی مهم دیگر این احتمال است که کاهش جریان خون در پوست سر می‌تواند اثربخشی داروهای شیمی درمانی را کاهش دهد. این اثر به طور قطعی ثابت نشده اما یک خطر مهم است که باید در نظر گرفته شود، به ویژه برای بیماران مبتلا به سرطان که نیاز به شیمی درمانی کامل دارند.
راحتی نیز یک مسئله قابل توجه در مورد فشرده سازی پوست سر است. فشار وارد شده توسط کلاه‌های فشاری می‌تواند ناراحت کننده باشد، به خصوص در طول جلسات طولانی شیمی درمانی. برخی از بیماران سردرد و درد ناشی از فشرده شدن طولانی مدت پوست سر را گزارش می‌کنند.
مصرف دارو برای جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی
در حال حاضر هیچ دارویی وجود ندارد که بتواند به طور کامل جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی را تضمین کند اما برخی از داروها پس از تکمیل درمان سرطان به تسریع رشد مو کمک می‌کنند. این امر به بیمارانی که می‌خواهند پس از فرآیند طاقت فرسای شیمی درمانی سریعتر موهای خود را به دست آورند امید می‌دهد.
یکی از رایج ترین داروهایی که برای تقویت رشد مجدد مو استفاده می‌شود، ماینوکسیدیل است، ماده فعال موجود در محصولات معروف رشد مو مانند روگین. ماینوکسیدیل به دو شکل موضعی که مستقیماً روی پوست سر استفاده می‌شود و به شکل خوراکی که از طریق دهان مصرف می‌شود موجود است.
فواید مصرف دارو
ماینوکسیدیل با تحریک فولیکول‌های مو و افزایش جریان خون در پوست سر عمل می‌کند که می‌تواند رشد مو را تسریع کند. این ماده وقتی به صورت موضعی استفاده شود از طریق پوست جذب می‌شود و می‌تواند به جوان‌سازی فولیکول‌های مو که در طول شیمی درمانی آسیب دیده یا به خواب رفتند کمک کند.
استفاده از ماینوکسیدیل برای بسیاری از بیماران گامی پیشگیرانه است که می‌توانند در جهت بازیابی ظاهر قبل از درمان خود بردارند. این دارو می‌تواند به ویژه برای افرادی که در طول شیمی درمانی به دلیل ریزش مو دچار ناراحتی و افسردگی شدند مفید باشد. دانستن اینکه اقداماتی وجود دارد که می‌توان برای سرعت بخشیدن به رشد مجدد مو انجام داد آرامش روانی و حس کنترل را به بیمار برمی‌گرداند.
خطرات مصرف دارو
علیرغم مزایا در جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی، اثربخشی ماینوکسیدیل در تسریع رشد مجدد مو پس از شیمی درمانی به طور قطعی ثابت نشده است. تحقیقات در مورد این موضوع نتایج متفاوتی را به همراه داشته و این نظریه که ماینوکسیدیل می‌تواند به طور قابل توجهی بهبود مو را تسریع کند تا حد زیادی بدون اثبات مانده است.
ماینوکسیدیل بدون عوارض جانبی هم نیست. این عوارض در صورت استفاده موضعی شامل تحریک پوست سر، خارش و رشد موهای ناخواسته صورت خواهد بود. این عوارض جانبی به طور کلی قابل کنترل هستند اما آزاردهنده بوده و ممکن است برخی از بیماران را از ادامه مصرف دارو منصرف کند.
کلام آخر
ریزش مو برای افرادی که از قبل با سختی‌های درمان سرطان سر و کار دارند ناراحت کننده است. پیگیری اقداماتی برای جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی که در این مقاله از سایت دکتر پیام آزاده ذکر کردیم مانند خنک کردن پوست سر مقداری از این استرس را کاهش می‌دهد اما دانستن این نکته مهم است که این روش ممکن است برای همه کارساز نباشد. به این ترتیب اگر نتوانید با ریزش موهای خود در طول شیمی درمانی کنار بیایید می‌توانید به دنبال مشاوره باشید و بر اهداف مثبت درمان تمرکز کنید.
منابع:
