درمان سرطان در طول سال‌های اخیر به طور قابل توجهی پیشرفت کرده و به بیماران گزینه‌های مختلفی برای مبارزه با این بیماری و بهبود کیفیت زندگی خود نشان می‌دهد. یکی از این گزینه‌ها شیمی درمانی خوراکی است که در این مقاله از سایت دکتر پیام آزاده به آن می‌پردازیم.
آشنایی با شیمی درمانی خوراکی
شیمی درمانی خوراکی نوعی درمان سرطان است که شامل مصرف دارو از طریق دهان برای کشتن یا تضعیف سلول‌های سرطانی است. این روش برخلاف شیمی درمانی سنتی که معمولاً از طریق ورید (داخل وریدی یا IV) انجام می‌شود به شکل قرص یا شربت است. این داروها طوری طراحی شده‌اند که بلعیده شده یا زیر زبان حل می‌شوند و روند درمان را برای بسیاری از افراد ساده‌تر می‌کنند.
نحوه کار شیمی درمانی خوراکی
هدف اولیه شیمی درمانی، چه به صورت خوراکی و چه از طریق روش‌های دیگر، هدف قرار دادن و از بین بردن سلول‌های سرطانی است. سلول‌های سرطانی با رشد سریع و غیرقابل کنترل خود شناخته می‌شوند. داروهای شیمی درمانی با تداخل در توانایی تکثیر سلول‌های سرطانی عمل می‌کنند. این امر می‌تواند به کاهش اندازه تومورها، کاهش علائم و گاهی حتی از بین بردن کامل سرطان منجر شود.
داروهای شیمی درمانی خوراکی به روشی مشابه سایر اشکال شیمی درمانی عمل می‌کنند. دارو پس از مصرف وارد جریان خون می‌شود و در سراسر بدن حرکت کرده و به دنبال سلول‌های سرطانی می‌گردد. این داروها با ایجاد اختلال در روند رشد این سلول‌ها به کاهش یا توقف پیشرفت بیماری کمک می‌کنند. توجه به این نکته مهم است که این داروها قوی هستند و باید دقیقاً طبق تجویز مصرف شوند تا از اثربخشی آنها اطمینان حاصل شود و عوارض جانبی به حداقل برسد.
داروهای شیمی درمانی خوراکی رایج
انواع مختلفی از داروهای شیمی درمانی خوراکی وجود دارد که هر کدام برای درمان انواع مختلف سرطان طراحی شده‌اند:
سیکلوفسفامید (سیتوکسان): برای درمان انواع سرطان از جمله سرطان سینه و لنفوم استفاده می‌شود.
اتوپوساید (وپسید): اغلب برای سرطان ریه، سرطان بیضه و انواع خاصی از سرطان خون استفاده می‌شود.
کاپسیتابین (زلودا): معمولا برای سرطان سینه و سرطان روده بزرگ استفاده می‌شود.
متوترکسات (ترکسال): برای درمان سرطان‌هایی مانند لوسمی، لنفوم و استئوسارکوم استفاده می‌شود.
تموزولوماید (تمودار): اغلب برای درمان تومورهای مغزی از جمله گلیوبلاستوما استفاده می‌شود.
هر یک از این داروها به روشی منحصر به فرد برای مبارزه با سلول‌های سرطانی عمل می‌کند. داروی خاصی که برای یک فرد تجویز می‌شود به نوع سرطان، مرحله آن و وضعیت سلامت کلی او بستگی دارد.
عوارض شیمی درمانی خوراکی
شیمی درمانی خوراکی مانند هر درمان شیمی درمانی دیگری می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند. این عوارض جانبی به این دلیل اتفاق می‌افتند که داروهای شیمی‌درمانی سلول‌هایی که به سرعت تقسیم می‌شوند را هدف قرار می‌دهند که نه فقط سلول‌های سرطانی بلکه برخی از سلول‌های سالم بدن را نیز درگیر خود می‌کنند:
ریزش مو: بسیاری از افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند ریزش مو را تجربه می‌کنند که می‌تواند از نازک شدن مو تا طاسی کامل متغیر باشد. ریزش مو نه فقط روی پوست سر بلکه سایر قسمت‌های بدن را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
تغییرات پوستی: شیمی درمانی خوراکی می‌تواند باعث تغییرات پوستی مختلفی از جمله خشکی، قرمزی، بثورات و افزایش حساسیت به نور خورشید شود. مهم است که از پوست خود در برابر نور خورشید محافظت کرده و از محصولات مراقبت از پوست ملایم استفاده کنید.
زخم‌های دهان: زخم‌های دهان که به عنوان موکوزیت دهان نیز شناخته می‌شود یکی از عوارض جانبی رایج شیمی درمانی خوراکی است. این زخم‌ها می‌توانند خوردن و آشامیدن را دردناک کنند. استفاده از مسواک نرم و پرهیز از غذاهای تند یا اسیدی می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
کبودی و خونریزی: شیمی درمانی خوراکی می‌تواند بر توانایی لخته شدن خون تأثیر بگذارد و منجر به تسهیل شدن کبودی و خونریزی شود. در انجام فعالیت‌هایی که می‌توانند باعث آسیب شوند احتیاط کنید و در صورت مشاهده خونریزی یا کبودی غیرعادی با پزشک خود مشورت کنید.
خستگی: احساس خستگی شدید یکی از عوارض جانبی مکرر شیمی درمانی است. این خستگی می‌تواند طاقت فرسا باشد و بر فعالیت‌های روزانه شما تأثیر بگذارد. مهم است که استراحت را با فعالیت سبک متعادل کنید و از خانواده و دوستان بخواهید به شما کمک کنند.
عفونت: شیمی درمانی می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و شما را مستعد ابتلا به عفونت‌های مختلف کند. بهداشت را رعایت کنید، از مکان‌های شلوغ پرهیز کنید و در صورت مشاهده علائم عفونت مانند تب یا لرز با پزشک خود تماس بگیرید.
حالت تهوع و استفراغ: تهوع و استفراغ از عوارض جانبی شایع شیمی درمانی خوراکی هستند. پزشک شما داروهایی را برای کمک به مدیریت این علائم تجویز می‌کند. خوردن وعده‌های غذایی کوچک و مکرر و پرهیز از غذاهای با بوی تند را در دستور کار خود قرار دهید.
اسهال: اسهال می‌تواند به دلیل تأثیر شیمی درمانی خوراکی بر دستگاه گوارش رخ دهد. هیدراته ماندن و پیروی از برنامه غذایی می‌تواند به مدیریت این علامت کمک کند. اگر اسهال شدید یا مداوم شدید با پزشک خود تماس بگیرید.
مزایای شیمی درمانی خوراکی
شیمی درمانی خوراکی در مقایسه با شیمی درمانی وریدی سنتی مزایای متعددی دارد. این مزایا می‌تواند روند درمان را برای بیماران راحت‌تر کند و به آنها امکان می‌دهد درمان سرطان خود را بهتر مدیریت کرده و در عین حال کیفیت زندگی خود را حفظ کنند.
راحتی: یکی از مزایای اولیه شیمی درمانی خوراکی، راحتی آن است. در این روش برخلاف شیمی درمانی IV که بیماران را ملزم می‌کند برای درمان به بیمارستان یا کلینیک مراجعه کنند می‌شود در خانه انجام داد. این امر نیاز به مراجعه مکرر به بیمارستان را از بین می‌برد و باعث صرفه جویی در وقت بیماران می‌شود. بیماران به جای گذراندن ساعت‌ها وقت در یک مرکز پزشکی می‌توانند در آسایش خانه خود تحت درمان قرار بگیرند.
اختلال کمتر در زندگی روزمره: شیمی درمانی خوراکی با دریافت درمان در خانه اختلال در زندگی روزمره بیماران را به حداقل می‌رساند. بیماران می‌توانند به کار خود ادامه دهند، وقت خود را با خانواده و دوستان بگذرانند و در فعالیت‌های اوقات فراغت شرکت کنند، بدون اینکه نیازی به برنامه‌ریزی حول ویزیت بیمارستان باشد. این امر می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت کلی زندگی بیماران تحت درمان سرطان داشته باشد و آنها را قادر می‌سازد تا حس عادی بودن را در این دوران سخت حفظ کنند.
هزینه‌های رفت و آمد کمتر: رفت و آمد به مراکز پزشکی برای درمان شیمی درمانی IV می‌تواند پرهزینه باشد، به ویژه برای بیمارانی که دور از مراکز درمانی زندگی می‌کنند. بیماران در شیمی درمانی خوراکی می‌توانند با صرفه جویی در هزینه حمل و نقل، پارکینگ و سایر هزینه‌های مرتبط از هزینه رفت و آمد اجتناب کنند. این امر به کاهش بار مالی بیماران و خانواده آنها کمک کرده و درمان سرطان را در دسترس و مقرون به صرفه‌تر کند.
معایب شیمی درمانی خوراکی
شیمی درمانی خوراکی مزایای متعددی را ارائه می‌دهد اما معایب بالقوه‌ای نیز دارد که بیماران باید از آنها آگاه باشند. درک این معایب می‌تواند به بیماران کمک کند تا تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد گزینه‌های درمانی خود بگیرند و اقداماتی را برای کاهش هر گونه مشکلی که ممکن است با آن مواجه شوند انجام دهند.
عدم نظارت پزشکی: یکی از معایب اولیه شیمی درمانی خوراکی عدم نظارت مستقیم پزشکی در طول درمان است. برخلاف شیمی درمانی IV که توسط تیم پزشکی و در یک محیط پزشکی کنترل شده انجام می‌شود، شیمی درمانی خوراکی به بیماران یا مراقبان آنها برای مدیریت مستقل دارو متکی است. این امر می‌تواند خطر اشتباهات در دوز، دوز از دست رفته یا سایر مشکلات مربوط به دارو را افزایش دهد که می‌تواند بر اثربخشی درمان تأثیر بگذارد.
پاسخ تاخیری به واکنش‌های نامطلوب: در صورت بروز واکنش نامطلوب به شیمی درمانی مانند واکنش آلرژیک یا عوارض جانبی شدید، بیمارانی که شیمی درمانی خوراکی دریافت می‌کنند در مقایسه با بیمارانی که شیمی درمانی IV در یک مرکز پزشکی دریافت می‌کنند با تاخیر مواجه می‌شوند. بدون دسترسی فوری به نظارت یا کمک پزشکی، بیماران در دریافت مراقبت‌های پزشکی یا مداخله به موقع با مشکلاتی مواجه می‌شوند که شدت علائم یا عوارض آنها را تشدید می‌کند.
احتمال خطاهای دارویی: مدیریت داروهای شیمی درمانی خوراکی نیازمند توجه دقیق به جزئیات و رعایت دستورالعمل‌های دوز داروهای مصرفی است. بیماران در معرض خطر خطاهای دارویی مانند مصرف دوز اشتباه، مصرف دارو در زمان نامناسب یا عدم رعایت روش‌های نگهداری مناسب هستند. این خطاها اثربخشی و ایمنی درمان را به خطر می‌اندازند و اهمیت آموزش به بیمار و ارتباط منظم با پزشکان را نشان می‌دهد.
وابستگی به بیمار: موفقیت شیمی درمانی خوراکی به شدت به پیروی بیمار از دستورالعمل‌های دارویی و پروتکل‌های درمانی بستگی دارد. بیماران باید در مصرف داروهای خود طبق دستور پزشک کوشا باشند، برنامه‌های دوز مصرفی را رعایت کنند و روی هرگونه نشانه‌ای از عوارض جانبی نظارت داشته باشند. عواملی مانند فراموشی، فهم نادرست دستورالعمل‌ها یا مشکل در مدیریت برنامه‌های دارویی پیچیده می‌تواند چالش‌هایی را برای پیروی بیمار ایجاد کند و بر نتایج درمان تأثیر بگذارد.
ملاحظات هزینه: شیمی درمانی خوراکی ممکن است باعث صرفه جویی در هزینه‌ها از نظر کاهش هزینه‌های رفت و آمد شود اما به دلیل هزینه‌های دارویی مشکلات مالی برای بیماران ایجاد می‌کند. برخی از داروهای شیمی درمانی خوراکی گران هستند و پوشش بیمه می‌تواند متفاوت باشد که منجر به هزینه‌های بیشتر از جیب بیماران می‌شود.
کلام آخر
در این مقاله دیدیم که شیمی درمانی خوراکی یک گزینه ارزشمند برای بیماران سرطانی است که راحتی، انعطاف پذیری و فرصت مدیریت درمان را در خانه فراهم می‌کند. بیماران با اطلاع داشتن، برقراری ارتباط با پزشکان و مشارکت فعال در درمان خود می‌توانند مزایای شیمی‌درمانی خوراکی را بهینه کنند و به بهترین نتایج ممکن در دوره سرطان خود دست پیدا کنند.
منابع:
