شیمی درمانی یک درمان رایج سرطان است اما می‌تواند اثرات جانبی بر سلول‌های سالم بدن شما از جمله سلول‌های خونی داشته باشد. یکی از عوارض جانبی مهمی که باید با آن آشنا باشید پایین آمدن گلبول سفید بخاطر شیمی درمانی است که می‌تواند در طول درمان سرطان دردسرساز باشد. برای آشنایی بیشتر با پایین آمدن گلبول سفید بخاطر شیمی درمانی با این مقاله از سایت دکتر پیام آزاده همراه باشید
شمارش گلبول‌های سفید
گلبول‌های سفید خون بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن شما هستند. این گلبول‌ها با حمله به میکروب‌ها و مواد مضری که وارد بدن شدند به محافظت از بدن شما در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها کمک می‌کنند. یک سیستم ایمنی سالم برای عملکرد صحیح به تعداد کافی گلبول سفید متکی است.
آزمایش خونی که با نام شمارش کامل خون با diff شناخته می‌شود تعداد و انواع سلول‌های خونی بدن شما از جمله گلبول‌های سفید را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش برای بررسی اینکه آیا تعداد گلبول‌های سفید خون شما در محدوده طبیعی است یا خیر استفاده می‌شود. تعداد نرمال در هر کس متفاوت است اما به طور کلی تعداد گلبول‌های سفید خون شما باید بین 4000 تا 11000 در هر میکرولیتر باشد.
هنگامی که تعداد گلبول‌های سفید خون شما کمتر از حد طبیعی باشد به آن لکوپنی می‌گویند. کاهش یک نوع گلبول سفید به نام نوتروفیل به طور کلی نوتروپنی نامیده می‌شود. نوتروفیل‌ها نقش کلیدی در مبارزه با عفونت‌های باکتریایی دارند. وقتی بدن شما نوتروفیل‌های کمی داشته باشد در برابر عفونت‌ها آسیب پذیرتر شده و دفع بیماری‌ها را برای بدن سخت‌تر می‌کند.
علت پایین آمدن گلبول سفید بخاطر شیمی درمانی
شیمی درمانی یک درمان قدرتمند است که با هدف قرار دادن سلول‌های در حال تقسیم سریع که هم سلول‌های سرطانی و هم سلول‌های سالم خاصی در بدن شما را شامل می‌شود عمل می‌کند. یکی از آسیب پذیرترین انواع سلول‌های سالم سلول‌های مغز استخوان هستند که سلول‌های خونی در آنها تولید می‌شوند. به همین دلیل است که تعداد کم گلبول‌های سفید خون یکی از عوارض جانبی رایج شیمی درمانی است.
داروهای شیمی درمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی طراحی شده‌اند که تمایل به رشد و تقسیم سریع دارند. این داروها بین سلول‌های سرطانی و سایر سلول‌هایی که به سرعت تقسیم می‌شوند مانند سلول‌های مغز استخوان تمایز قائل نمی‌شوند. هنگامی که داروهای شیمی درمانی به مغز استخوان می‌رسند می‌توانند به این سلول‌ها آسیب برسانند که منجر به کاهش تولید سلول‌های خونی از جمله گلبول‌های سفید می‌شود.
میزان تأثیر شیمی درمانی بر تعداد گلبول‌های سفید خون به عوامل مختلفی از جمله نوع داروی شیمی درمانی مورد استفاده و دوز و نحوه پاسخ بدن شما به درمان بستگی دارد. برخی از داروهای شیمی درمانی بیشتر از سایرین باعث کاهش قابل توجه تعداد گلبول‌های سفید خون می‌شوند. پزشک می‌تواند به شما در مورد خطرات خاص مرتبط با داروهایی که دریافت می‌کنید اطلاعات لازم را بدهد.
توجه به این نکته مهم است که پایین آمدن گلبول سفید بخاطر شیمی درمانی اغلب موقتی است اما همچنان می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامتی شما داشته باشد. در طول دوره‌ای که تعداد گلبول‌های سفید خون کم است بدن شما در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر است و سیستم ایمنی شما ممکن است به اندازه کافی قوی نباشد که با بیماری‌ها مبارزه موثری داشته باشد.
در برخی موارد پزشک داروهایی برای کمک به افزایش تولید گلبول‌های سفید و کاهش مدت زمان شمارش کم این گلبول‌ها تجویز کند. این داروها به مغز استخوان شما کمک می‌کنند تا گلبول‌های سفید بیشتری تولید کند و خطر ابتلا به عفونت را در طول شیمی درمانی کاهش دهد.
عوارض پایین آمدن گلبول سفید بخاطر شیمی درمانی
دیدیم که یکی از نگران کننده ترین عوارض هنگام انجام شیمی درمانی پایین آمدن گلبول سفید است. این بیماری که به عنوان لکوپنی شناخته می‌شود می‌تواند منجر به عوارض متعددی شود که جدی‌ترین آنها افزایش خطر عفونت است. آشنایی با این عوارض برای مدیریت وضعیت سلامت شما در طول درمان سرطان بسیار مهم است.
افزایش خطر ابتلا به عفونت
تعداد کم گلبول‌های سفید به ویژه تعداد کم نوتروفیل‌ها می‌تواند بدن شما را در مبارزه با عفونت‌ها دچار مشکل کند. نوتروفیل‌ها برای دفاع در برابر باکتری‌ها ضروری هستند و وقتی تعداد آنها کاهش می‌یابد بدن شما در برابر عفونت‌هایی آسیب‌پذیرتر می‌شود که معمولاً می‌تواند در برابر آن مقاومت کند. اگر تعداد گلبول‌های سفید خون شما خیلی کم باشد حتی یک عفونت جزئی نیز می‌تواند دردسرساز شود.
عفونت در افراد مبتلا به نوتروپنی می‌تواند به سرعت حاد شود و نیاز به مراقبت فوری پزشکی خواهید داشت. علائم شایع عفونت عبارتند از تب، لرز، گلودرد و خستگی غیرعادی. اگر هر یک از این علائم را در طول شیمی درمانی تجربه کردید مهم است که فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
اگر تعداد گلبول‌های سفید خون شما کم باشد پزشک به دلیل خطر عفونت اقدامات احتیاطی متعددی را انجام می‌دهد. این اقدامات شامل به تعویق انداختن دور بعدی شیمی درمانی تا زمانی که شمارش گلبول‌های سفید شما بهبود یابد یا تجویز آنتی بیوتیک برای پیشگیری یا درمان عفونت‌ها می‌شود. پزشک می‌تواند در برخی موارد داروهایی را برای تحریک مغز استخوان برای تولید گلبول‌های سفید بیشتر توصیه کند و خطر عفونت را کاهش دهد.
کم خونی
کم خونی زمانی رخ می‌دهد که تعداد گلبول‌های قرمز شما کم باشد و یکی دیگر از عوارض رایجی است که به همراه پایین آمدن گلبول سفید بخاطر شیمی درمانی مشاهده می‌شود. گلبول‌های قرمز مسئول حمل اکسیژن در سراسر بدن شما هستند و وقتی تعداد آنها کاهش می‌یابد بافت‌ها و اندام‌های بدن شما اکسیژن کمتری دریافت می‌کنند که منجر به علائم مختلفی می‌شود. بارزترین علائم کم خونی خستگی، ضعف، سرگیجه و تنگی نفس هستند. این علائم می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد و انجام فعالیت‌های روزانه را برای شما دشوار کند.
خستگی در موارد کم خونی شدید می‌تواند بسیار زیاد شود تا جایی که ممکن است نیاز به توقف موقت درمان سرطان یا کاهش دوز شیمی درمانی داشته باشید. این می‌تواند یک تصمیم دشوار باشد چون بر موفقیت کلی برنامه درمانی شما تأثیر می‌گذارد.
خوشبختانه کم خونی را اغلب می‌توان با درمان‌هایی که تولید گلبول‌های قرمز خون را افزایش می‌دهد یا گلبول‌های از دست رفته را جایگزین می‌کند کنترل کرد. یک رویکرد رایج انتقال خون است که در آن گلبول‌های قرمز را از اهداکننده دریافت می‌کنید. گزینه دیگر دارویی مانند عوامل تحریک کننده گلبول قرمز (ESAها) است که مغز استخوان شما را تحریک می‌کند تا گلبول‌های قرمز بیشتری تولید کند.
خونریزی
خونریزی یک نگرانی قابل توجه برای بیماران با تعداد پلاکت پایین است که با نام ترومبوسیتوپنی نیز شناخته می‌شود. پلاکت‌ها سلول‌های خونی کوچکی هستند که نقش کلیدی در لخته شدن خون دارند و با ایجاد پلاک‌هایی در آسیب‌های رگ‌های خونی به توقف خونریزی کمک می‌کنند. هنگامی که سطح پلاکت پایین است بدن شما برای متوقف کردن خونریزی، حتی در اثر بریدگی‌ها یا جراحات جزئی نیز تلاشی نمی‌کند.
علائم ترومبوسیتوپنی شامل کبودی آسان، خونریزی طولانی مدت از بریدگی‌های جزئی، خونریزی خود به خودی از بینی یا لثه‌ها و ظاهر شدن لکه‌های کوچک قرمز یا بنفش روی پوست (پتشی) است. در برخی موارد ممکن است متوجه خون در ادرار یا مدفوع خود شوید که نشان دهنده خونریزی داخلی است.
تشخیص و کنترل خونریزی خارجی اغلب آسان است اما خونریزی داخلی خطر جدی‌تری دارد. خونریزی داخلی می‌تواند در اندام‌هایی مانند معده، روده یا مغز رخ دهد و ممکن است تا زمانی که جان شما را تهدید کند خودش را نشان ندهد.
تعداد کم پلاکت‌ها نیز می‌تواند منجر به تاخیر در شیمی درمانی یا سایر درمان‌ها مانند جراحی شود. اگر سطح پلاکت شما خیلی پایین باشد پزشک ممکن است درمان شما را به تعویق بیندازد تا زمان لازم برای بهبودی بدن شما را فراهم کند. در برخی موارد قبل از اینکه بتوانید با خیال راحت به درمان ادامه دهید تزریق پلاکت برای افزایش تعداد پلاکت‌ها ضروری خواهد بود.
مدیریت پایین آمدن گلبول سفید بخاطر شیمی درمانی
مدیریت و پیشگیری از عوارض مربوط به پایین آمدن گلبول سفید بخاطر شیمی درمانی کلید سالم ماندن در طول درمان سرطان است. چندین مرحله است که شما و تیم پزشکی می‌توانید برای به حداقل رساندن خطرات و مدیریت هر گونه مشکلی که پیش می‌آید انجام بدهید.
یکی از مهمترین کارهایی که می‌توانید در مقابله با پایین آمدن گلبول سفید بخاطر شیمی درمانی انجام دهید این است که اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از عفونت انجام دهید. این اقدامات شامل رعایت بهداشت مناسب مانند شستن مکرر دست‌ها با آب و صابون به خصوص قبل از غذا خوردن یا بعد از دستشویی رفتن است. استفاده از ضدعفونی کننده دست حاوی الکل نیز می‌تواند به کاهش خطر قرار گرفتن در معرض میکروب‌ها کمک کند.
مهم است که از تماس نزدیک با افراد بیمار خودداری کنید. این مورد به معنای دوری از مکان‌های شلوغ یا زدن ماسک در مکان‌های عمومی است. در صورت امکان از شخص دیگری بخواهید کارهایی مانند تمیز کردن فضولات حیوان خانگی یا دست زدن به گوشت خام را انجام دهد که شما را در معرض میکروب‌ها قرار می‌دهد.
تنظیم رژیم غذایی نیز می‌تواند در پیشگیری از عفونت نقش داشته باشد. از خوردن غذاهای خام یا نیم پز از جمله گوشت، تخم مرغ و غذاهای دریایی خودداری کنید زیرا می‌توانند باکتری‌های مضر را با خود حمل کنند. به وعده‌های غذایی خوب پخته شده بچسبید و همه میوه‌ها و سبزیجات را قبل از خوردن به خوبی بشویید.
کلام آخر
در این مقاله دیدیم مدیریت پایین آمدن گلبول سفید بخاطر شیمی درمانی بخش مهمی از مراقبت از شما در طول درمان سرطان است. با مطالعه این مطلب و آشنایی با خطرات و انجام اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از عفونت می‌توانید عوارض را به حداقل برسانید و بدون مشکل روی درمان سرطان تمرکز کنید.
منابع:
