کبد یکی از مهمترین اعضای بدن است که درست زیر دنده‌ها، در سمت راست شکم قرار دارد. کبد صفرا و پروتئین‌های خون را تولید می‌کند، خون را فیلتر می‌کند و بدن را از شر مواد شیمیایی مضر خلاص می‌کند. گاهی اوقات این اندام حیاتی درگیر بیماری سختی به نام سرطان کبد می‌شود.
از آنجایی که کبد یکی از حیاتی‌ترین اندام‌های بدن است، کنسر کبد بیماری نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت و یا آن را دست‌کم گرفت. از این رو شناخت علائم سرطان کبد در زنان و مردان و توجه به این علائم و پیگیری آنها، گاهی اوقات تفاوت بین مرگ و زندگی است.
از این رو ما در این مطلب از سایت دکتر پیام آزاده قصد داریم به سرطان کبد، علائم و نشانه‌ها و روش‌های تشخیص و درمان این بیماری بپردازیم، پس اگر سلامت کبدتان برایتان اهمیت دارد، حتماً ما را همراهی بفرمایید.
سرطان کبد چیست؟
سرطان کبد همان طور که از نامش پیداست، کبد فرد را درگیر می‌کند. با این وجود liver cancer تفاوت بزرگی با سایر سرطان‌ها دارد، زیرا گاهی اوقات کبد فرد تحت تاثیر سرطان‌هایی قرار می‌گیرد که از سایر نقاط بدن به آن گسترش یافته‌اند.
از این رو سرطان کبد به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: سرطان کبد اولیه و ثانویه. سرطان کبد اولیه از سلول‌های کبد فرد که به هپاتوسیت معروف هستند شروع می‌شود، اما در کنسر کبد ثانویه، سرطان از سایر اندام‌های بدن به کبد گسترش یافته است.
معمولاً سرطان کبد ثانویه از اندام‌هایی مانند روده بزرگ، ریه و سینه به کبد گسترش می‌یابد. در این حالت سرطان متاستاتیک گفته می‌شود و سرطان به نام عضوی که در اصل از آن شروع شده است نامگذاری می‌شود. به عنوان مثال اگر سرطان از روده بزرگ شروع شده باشد، به آن سرطان کولون متاستاتیک گفته می‌شود.
نشانه‌ها و علائم سرطان کبد
معمولاً کنسر کبد در مراحل اولیه علائمی ایجاد نمیکند. با این وجود رایج‌ترین علائم سرطان کبد در زنان و مردان عبارتند از:
- کاهش وزن بی‌دلیل
- درد در سمت راست بالای شکم یا اطراف شانه راست
- از دست دادن اشتها
- احساس تورم یا نفخ در شکم
- احساس سیری بعد از صرف یک وعده غذایی کوچک
- وجود یک توده سفت زیر دنده‌ها در سمت راست
- احساس خستگی یا ضعف
- حالت تهوع یا استفراغ
- زردی پوست و سفیدی چشم: زردی پوست ناشی از افزایش سطح بیلی‌روبین در بدن است، این یک رنگدانه زرد رنگ است که در نتیجه تجزیه گلبول‌های قرمز خون ایجاد می‌شود. این رنگدانه معمولاً توسط کبد فرآوری می‌شود و قبل از دفع، از مجاری صفراوی عبور می‌کند. معمولاً بیلی‌روبین اضافی نشانه‌ای از اختلال عملکرد کبد یا مجرای صفراوی است.
- خارش پوست: که معمولاً زمانی ایجاد می‌شود که سطح بیلی‌روبین در پوست افزایش می‌یابد.
- مدفوع رنگ پریده
- ادرار تیره
- مشاهده رگهای متورم روی شکم
گاهی اوقات انواع خاصی از سرطان کبد، هورمون‌هایی تولید می‌کنند که باعث بروز علائم زیر می‌شوند:
- افزایش سطح کلسیم خون که ممکن است باعث یبوست، حالت تهوع یا گیجی شود.
- کاهش سطح قند خون که ممکن است باعث خستگی یا احساس ضعف شود.
- بزرگ شدن سینه‌ها یا کوچک شدن بیضه‌ها در مردان.
- افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون که ممکن است باعث قرمزی صورت شود.
در این میان علائم سرطان پیشرفته بیشتر شامل موارد زیر است: درد شکم؛ بروز درد در نزدیکی تیغه شانه راست یا قسمت بالای شکم؛ از دست دادن اشتها، کاهش وزن یا حالت تهوع؛ تورم یا نفخ شکم؛ زردی پوست و چشم (یرقان)؛ خستگی یا ضعف مداوم و تب بی‌دلیل.
علل بروز سرطان کبد
سرطان کبد به دلیل جهش در DNA سلول‌های کبد به وجود می‌آید. درنتیجه سلول‌های کبد، خارج از کنترل رشد کرده و درنهایت تشکیل یک تومور سرطانی می‌دهند.
گاهی اوقات liver cancer به دلیل بیماری‌های شناخته شده‌ای مانند عفونت‌های مزمن هپاتیت به وجود می‌آید. اما گاهی اوقات دلیل بروز سرطان کبد هیچ گاه به طور دقیق مشخص نمی‌شود. با این وجود مطالعات مختلف نشان داده‌اند که عوامل زیر زمینه را برای ابتلای فرد به کنسر کبد هموار می‌کنند:
عفونت مزمن ناشی از HBV یا HCV
عفونت مزمن ناشی از ویروس هپاتیت بی (HBV) یا هپاتیت سی (HCV) خطر ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد.
سیروز کبدی
سیروز کبدی یک بیماری پیشرونده و غیرقابل برگشت است که باعث ایجاد بافت اسکار در کبد می‌شود و به همین دلیل زمینه را برای ابتلای فرد به کنسر کبد مهیا می‌کند.
بیماری ارثی کبدی
برخی از بیماری‌های ارثی کبدی مانند هموکروماتوز و بیماری ویلسون، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.
دیابت
خطر ابتلا به سرطان کبد در افراد مبتلا به دیابت بیشتر از افرادی است که دیابت ندارند.
کبد چرب غیر الکلی
تجمع چربی در کبد، ریسک ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.
قرار گرفتن در معرض آفلاتوکسین‌ها
آفلاتوکسین‌ها سمومی هستند که توسط کپک‌هایی تولید می‌شوند که روی محصولات نگهداری شده در انبارها به وجود می‌آیند. معمولاً نگهداری محصولات زراعی مانند غلات و آجیل در انبارها با شرایط نامناسب، باعث آلوده شدن آنها به آفلاتوکسین‌ها می‌شود؛ سمومی که در نهایت از طریق مواد غذایی، به داخل بدن راه می‌یابند.
مصرف زیاد الکل
مصرف بیش از حد الکل در طی سالیان متمادی، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به کبد وارد می‌کند و زمینه را برای ابتلای فرد به سرطان کبد مهیا می‌کند.
نحوه تشخیص سرطان کبد
معمولاً بعد از بررسی علائم سرطان کبد در زنان و مردان، نوبت به آزمایشات تشخیصی می‌رسد که رایج‌ترین آنها عبارتند از:
آزمایشات خون
در آزمایشات خون، عملکرد کبد مورد بررسی قرار می‌گیرد و احتمال وجود نشانگرهای تومور بررسی می‌شود. درضمن می‌توان با آزمایشات خون، احتمال ابتلای فرد به هپاتیت بی یا سی را نیز مشخص کرد.
سونوگرافی
سونوگرافی یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای بررسی احتمال ابتلای فرد به سرطان کبد و احتمال وجود بافت غیرطبیعی در کبد است.
سی‌تی اسکن
معمولاً پزشکان از سی‌تی اسکن برای برنامه‌ریزی عمل جراحی سرطان کبد استفاده می‌کنند. درضمن با کمک آن می‌توان میزان گسترش liver cancer در بدن را مورد ارزیابی قرار داد.
ام‌آر‌آی
با اسکن MRI می‌توان اندازه تومور و تاثیر آن بر عروق خونی اطراف کبد را مورد بررسی قرار داد.
پت اسکن
پت اسکن معمولاً برای بررسی سرطان‌های ثانویه کبد مورد استفاده قرار می‌گیرد، این تصاویر رنگی سه‌بعدی نشان می‌دهند که سرطان از کجای بدن به کبد متاستاز کرده است.
بیوپسی
هدف از بیوپسی، بررسی بافت کبد زیر میکروسکوپ است. از روش‌های مختلفی برای برداشت کبد به منظور بیوپسی استفاده می‌شود.
تست‌های دیگر
در صورتی که فرد درگیر سرطان ثانویه کبد باشد، باید آزمایشات بیشتری انجام شود تا منشاء اصلی سرطان کبد مشخص گردد.
درمان سرطان کبد
بسته به اینکه سرطان کبد از نوع اولیه یا ثانویه باشد، اولویت‌های درمانی تفاوت دارد. به عنوان مثال در سرطان اولیه کبد، روش‌های درمانی ابلیشن تومور و شیمی‌درمانی در اولویت قرار دارند، در حالی که در سرطان ثانویه کبد، شیمی‌درمانی یا ترکیبی از جراحی و شیمی‌درمانی بهترین گزینه است.
در کل از روش‌های درمانی زیر بسته به شرایط فرد برای درمان سرطان کبد استفاده می‌شود:
- عمل جراحی
- فرسایش تومور
- شیمی‌درمانی
- درمان‌های بیولوژیکی
- پرتودرمانی داخلی انتخابی (SIRT)
- قرار دادن استنت آندوسکوپی
- و مراقبت تسکینی
مراحل سرطان کبد
سرطان کبد براساس معیارهای نحوه کارکرد کبد، اندازه تومور و علائم فرد به چهار مرحله زیر تقسیم می‌شود:
مرحله اول
در این مرحله فقط یک تومور در کبد فرد وجود دارد که اندازه آن کمتر از 2 سانتی‌متر است و آزمایش خون نشان می‌دهد که سطح بیلی‌روبین فرد طبیعی است.
مرحله دوم
در این مرحله یا فقط یک تومور 5 سانتی‌متری یا چند تومور با اندازه‌های کمتر از 3 سانتی‌متر در کبد فرد وجود دارند، در این شرایط احتمال دارد تومور به رگهای خونی فرد گسترش یافته باشد.
مرحله سوم
در این مرحله یک یا چند تومور با اندازه‌های بزرگتر از 5 سانتی‌متر در کبد فرد وجود دارند و تومور ممکن است به غدد لنفاوی، رگهای خونی بزرگ یا یک اندام دیگر گسترش یافته باشد.
مرحله چهارم
سرطان به سایر نقاط بدن مانند ریه‌ها یا استخوان‌ها و همچنین غدد لنفاوی گسترش یافته است.
علائم مرگ در سرطان کبد
متاسفانه سرطان کبد به سرعت رشد می‌کند، به همین دلیل علائم مرگ در سرطان کبد معمولاً کمتر از یک سال پس از تشخیص سرطان به سراغ افرادی می‌آیند که در مراحل سوم و چهارم این بیماری قرار دارند.
علائمی مانند کاهش وزن ناخواسته و زیاد، بزرگ شدن کبد و طحال، درد شکم، خونریزی غیرمعمول، کبودی غیرمعمول، تب، زردی، خارش و غیره معمولاً جزء علائم مرگ در سرطان کبد هستند و نشان می‌دهند که متاسفانه فرد فرصت زیادی برای زندگی ندارد.
راه‌های جلوگیری از سرطان کبد
در برخی موارد می‌توان با رعایت موارد زیر، تا حد زیادی از خطر بروز سرطان کبد جلوگیری کرد:
- کاهش مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- کنترل وزن
- دریافت واکسن هپاتیت بی
- جلوگیری از رفتارهای جنسی کنترل‌نشده
- رعایت تمام موازین بهداشتی در هنگام خالکوبی یا تزریق
- و غربالگری سرطان کبد
سخن آخر
طول عمر سرطان کبد رابطه مستقیمی با مرحله تشخیص بیماری دارد. به عنوان مثال اگر liver cancer فرد زمانی تشخیص داده شود که تومور بسیار کوچک است و می‌توان آن را با عمل جراحی خارج کرد، 80 تا 90 درصد احتمال دارد فرد پس از 5 سال همچنان زنده بماند. در حالی که طول عمر سرطان کبد در مرحله 4 تنها 3 تا 4 ماه است.
این نشان می‌دهد که بی‌توجهی به علائم سرطان کبد در زنان و مردان باعث کاهش طول عمر به میزان قابل ملاحظه‌ای می‌شود.
از طرف دیگر همان طور که مشاهده کردید بیماری‌های هپاتیت بی و سی، دروازه اصلی سرطان کبد هستند، پس تا جایی که می‌توانید با رعایت موازین احتیاطی، خود را از این بیماری‌ها دور نگهدارید!
منابع:
