در نبرد با سرطان ظهور ایمونوتراپی امیدی به افرادی که با این بیماری دست و پنجه نرم میکنند داده است. این رویکرد پیشگامانه سیستم ایمنی بدن را برای هدف قرار دادن و از بین بردن سلولهای سرطانی هدایت میکند که در این مقاله از سایت دکتر پیام آزاده با آن بیشتر آشنا میشویم.
ایمونوتراپی چیست؟
سرطان کلمهای است که ترس و عدم اطمینان را به دل بسیاری میاندازد و مدت هاست که یک حریف سرسخت در حوزه پزشکی بوده است. در سالهای اخیر یک درمان انقلابی به نام ایمونوتراپی امیدی در مبارزه با این بیماری بی امان به وجود آورده است اما ایمونوتراپی دقیقا چیست و چگونه عمل میکند؟
ایمونوتراپی در اصل یک رویکرد پیشگامانه برای درمان سرطان است که از سیستم ایمنی بدن شما برای یافتن و از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میکند. این روش برخلاف درمانهای سنتی مانند شیمیدرمانی یا پرتودرمانی که مستقیماً سلولهای سرطانی را هدف قرار میدهند با تقویت دفاع طبیعی بدن مسیر غیرمستقیمتری را طی میکند.
سیستم ایمنی خود را به عنوان یک ارتش هوشیار تصور کنید که دائماً در حال گشت زدن در بدن شما برای محافظت از آن در برابر مهاجمان، از ویروسهای مضر گرفته تا سلولهای سرطانی بالقوه است. این مکانیسم دفاعی پیچیده مجهز به سلولهای تخصصی است که به عنوان سربازان خط مقدم بدن عمل میکنند و سلولهای غیرطبیعی یا بدخیم را شناسایی و از بین میبرند.
اما سرطان یک دشمن حیله گر بوده که دائماً در حال تکامل است و راههایی برای فرار از تشخیص توسط سیستم ایمنی پیدا میکند. اینجاست که ایمونوتراپی وارد عمل میشود. این روش درمانی با تقویت قابلیتهای سیستم ایمنی، آن را قادر میسازد تا سلولهای سرطانی را بهتر بشناسد و به آنها حمله کند و بدن را به یک قلعه قدرتمند در برابر حمله بیامان سرطان تبدیل کند.
زیبایی ایمونوتراپی در توانایی آن در بهره بردن از توانایی ذاتی بدن برای مبارزه با بیماری است و رویکردی هدفمندتر و شخصیتر برای درمان سرطان ارائه میدهد. ایمونوتراپی به جای حمله بی رویه به سلولهای سالم همراه با سلولهای سرطانی همراه با دفاع طبیعی بدن عمل میکند و خطر عوارض جانبی مضر را که اغلب با درمانهای سنتی همراه است به حداقل میرساند.
ایمونوتراپی چگونه کار میکند
برای درک اینکه چگونه ایمونوتراپی کار میکند ضروری است با عملکرد درونی سیستم ایمنی بدن آشنا باشید. همانطور که گفتیم سیستم ایمنی شما مانند یک ارتش بسیار آموزش دیده و مجهز به سلولهای تخصصی بوده که وظیفه شناسایی و خنثی کردن هرگونه تهدید بالقوه را برای سلامت بدن دارند.
یکی از وظایف اصلی سیستم ایمنی گشت زنی در بدن برای سلولهای مزاحم است. این سلولهای تخصصی که به سلولهای T معروف هستند سربازان خط مقدم بدن هستند و دائماً به دنبال ناهنجاریهایی هستند که میتواند نشانهای از وجود بیماری باشد. با این حال دفاع سیستم ایمنی در مواجهه با سرطان اغلب با توانایی تومور برای فرار از تشخیص خنثی میشود. سلولهای سرطانی از تاکتیکهای مختلفی برای پنهان کردن خود از سیستم ایمنی استفاده میکنند و به آنها اجازه میدهد بدون کنترل تکثیر شده و در سراسر بدن پخش شوند.
اینجاست که ایمونوتراپی وارد عمل میشود تا ترازو به نفع سیستم ایمنی بدن برگردد. مکانیسمهای مختلفی وجود دارد که از طریق آنها ایمونوتراپی به این هدف میرسد. یک رویکرد آموزش سیستم ایمنی برای شناسایی بهتر سلولهای سرطانی با قرار دادن آن در معرض آنتی ژنهای خاص مرتبط با تومورها است. این سیستم ایمنی را آغاز میکند تا یک حمله هدفمند علیه سلولهای سرطانی انجام دهد و رشد آنها را کند کرده و از گسترش آنها جلوگیری میکند.
استراتژی دیگر تقویت تولید سلولهای ایمنی مبارزه کننده با سرطان مانند سلولهای T است که نقش مهمی در شناسایی و از بین بردن سلولهای سرطانی دارند. ایمونوتراپی با تقویت سلولهای ایمنی بدن، توانایی سیستم ایمنی را برای جستجو و از بین بردن سلولهای سرطانی در هر جایی که ممکن است پنهان شده باشند افزایش میدهد.
انواع ایمونوتراپی
اکنون که اصول ایمونوتراپی و نحوه عملکرد آن را دیدیم بیایید به انواع مختلف ایمونوتراپی که برای مبارزه با سرطان استفاده میشود بپردازیم. همانطور که استراتژیهای مختلفی در جنگ وجود دارد، رویکردهای مختلفی در حوزه ایمونوتراپی نیز کاربردی هستند که هر کدام روش منحصر به فرد خود را برای به کارگیری قدرت سیستم ایمنی برای مبارزه با سرطان دارد.
مهارکنندههای وارسی ایمنی
سیستم ایمنی خود را به عنوان یک ارتش بسیار سازمان یافته تصور کنید که با پستهای بازرسی استراتژیک برای تنظیم فعالیتهای آن دارد. این پستهای بازرسی به عنوان دروازه عمل میکنند و اطمینان میدهند که پاسخ ایمنی نه خیلی ضعیف و نه خیلی قوی است. سلولهای سرطانی اغلب از این نقاط بازرسی برای فرار از تشخیص و تخریب توسط سیستم ایمنی استفاده میکنند.
مهارکنندههای وارسی ایمنی نوعی ایمونوتراپی هستند که با ایجاد اختلال در این نقاط بازرسی عمل میکند و به سیستم ایمنی اجازه میدهد تا حمله قوی تری علیه سلولهای سرطانی انجام دهد. این روش درمانی با مسدود کردن سیگنالهایی که سلولهای سرطانی برای فرار از تشخیص استفاده میکنند نیروی کامل سیستم ایمنی را آزاد میکنند و آن را قادر میسازند تا سلولهای سرطانی را به طور مؤثرتری شناسایی کرده و از بین ببرد.
پزشکان اغلب از مهارکنندههای وارسی ایمنی برای درمان طیف وسیعی از سرطانها از جمله سرطان مثانه، ملانوما و سرطان ریه سلولهای غیر کوچک استفاده میکنند. این روش با هدف قرار دادن مکانیسمهای زیربنایی که سلولهای سرطانی را قادر میسازد از سیستم ایمنی فرار کنند یک رویکرد جدید و امیدوارکننده برای درمان سرطان ارائه میکنند.
سلول درمانی (انتقال سلول T)
یکی دیگر از رویکردهای نوآورانه برای ایمونوتراپی سلول درمانی است که به عنوان انتقال سلول T نیز شناخته میشود. این رویکرد شامل استفاده از قدرت سلولهای ایمنی بدن به نام سلولهای T برای هدف قرار دادن و از بین بردن سلولهای سرطانی است.
سلولهای T در سلول درمانی از بدن بیمار استخراج میشوند و در آزمایشگاه اصلاح میشوند تا توانایی آنها در تشخیص و حمله به سلولهای سرطانی افزایش یابد. سپس این سلولهای T اصلاحشده دوباره به بدن بیمار وارد میشوند که میتوانند سلولهای سرطانی را با دقت جستجو کرده و از بین ببرند.
انواع مختلفی از سلول درمانی وجود دارد از جمله درمان با سلول T CAR و درمان لنفوسیت نفوذ کننده تومور. این درمانها نتایج امیدوارکنندهای را در درمان برخی سرطانهای خون مانند لوسمی و لنفوم نشان دادهاند و امید جدیدی را به بیمارانی که با این بیماریهای چالش برانگیز مواجه هستند ارائه میدهند.
درمان آنتی بادی مونوکلونال
درمان آنتی بادی مونوکلونال نوع دیگری از ایمونوتراپی است که از قدرت سیستم ایمنی برای هدف قرار دادن و از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میکند. این روش درمانی برخلاف شیمیدرمانی سنتی که به تمام سلولهایی که به سرعت تقسیم میشوند حمله میکند به طور خاص سلولهای سرطانی را هدف قرار میدهد و در عین حال بافت سالم را حفظ میکند.
آنتی بادیهای آزمایشگاهی در درمان آنتی بادی مونوکلونال برای شناسایی و اتصال به پروتئینهای خاص در سطح سلولهای سرطانی طراحی شده اند. این آنتی بادیها پس از اتصال میتوانند سیستم ایمنی را تحریک کنند تا به سلولهای سرطانی حمله کند و آنها را از بین ببرد و رشد و گسترش آنها را متوقف کند.
این روش برای درمان طیف وسیعی از سرطانها از جمله سرطان سینه، سرطان روده بزرگ و لنفوم استفاده شده است. درمان با آنتی بادی مونوکلونال با به کارگیری دفاع ایمنی بدن، رویکردی هدفمند و دقیق برای درمان سرطان و با عوارض جانبی کمتر نسبت به شیمی درمانی سنتی ارائه میدهد.
واکسن سرطان
واکسنهای سنتی برای پیشگیری از بیماریهای عفونی طراحی شدهاند اما واکسنهای سرطان رویکرد متفاوتی دارند و سیستم ایمنی را برای شناسایی و حمله به سلولهای سرطانی آموزش میدهند. این واکسنها با وارد کردن آنتیژنهای اختصاصی سرطان به بدن عمل میکنند و پاسخ ایمنی را در برابر سلولهای سرطانی تحریک میکنند.
یکی از نمونههای واکسن سرطان، واکسن HPV است که از عفونتهایی که میتوانند منجر به سرطان دهانه رحم، مقعد و گلو شوند محافظت میکند. واکسنهای سرطان با آمادهسازی سیستم ایمنی برای شناسایی و هدف قرار دادن سلولهای سرطانی یک راه امیدوارکننده برای پیشگیری و درمان سرطان ارائه میکنند.
عوارض جانبی ایمونوتراپی
ایمونوتراپی امید جدیدی را در مبارزه با سرطان ایجاد میکند اما مانند هر درمانی میتواند باعث عوارض جانبی شود که بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر میگذارد. درک این عوارض جانبی برای بیمارانی که تحت ایمونوتراپی قرار میگیرند بسیار مهم است زیرا به آنها اجازه میدهد درباره درمان خود تصمیمگیری آگاهانه بگیرند و به دنبال درمان مناسب باشند.
یکی از شایع ترین عوارض جانبی ایمونوتراپی یک اثر جانبی مرتبط با ایمنی یا irAE شناخته میشود. این امر زمانی اتفاق میافتد که سیستم ایمنی علاوه بر سلولهای سرطانی به اشتباه به بافتها و اندامهای سالم حمله میکند که منجر به طیف وسیعی از علائم میشود که میتواند شدت آن متفاوت باشد.
برخی از شایع ترین عوارض جانبی ایمونوتراپی عبارتند از: خستگی، بثورات پوستی، اسهال، حالت تهوع و کاهش سطح هورمون تیروئید. این عوارض جانبی به طور کلی خفیف تا متوسط هستند اما ممکن است در برخی موارد شدید باشند و نیاز به مراقبت پزشکی باشد.
خوشبختانه، راهکارهایی برای مدیریت عوارض جانبی ایمونوتراپی و بهبود سلامتی بیمار وجود دارد. این اقدامات شامل داروهایی برای کاهش علائم و همچنین تغییرات سبک زندگی برای ارتقای سلامت کلی بیمار است. پزشکان ممکن است در برخی موارد دوز یا دفعات درمانهای ایمونوتراپی را برای به حداقل رساندن عوارض جانبی تنظیم کنند.
کلام آخر
در این مقاله با ایمونوتراپی آشنا شدیم و دیدیم همانطور که زمینه ایمونوتراپی به پیشرفت خود ادامه میدهد پتانسیل آن برای تغییر چشم انداز درمان سرطان به طور فزایندهای مشهود است. اگرچه ممکن است این روش درمان همه سرطانها نباشد اما ایمونوتراپی امیدها و امکانات جدیدی را برای بیماران فراهم میکند و نتایج درمان آنها را بهبود میبخشد.
منابع: