گاسترکتومی یک جراحی است که در آن بخشی یا کل معده برداشته می‌شود و در بیماری‌های مختلفی که بر سلامت دستگاه گوارش تأثیر می‌گذارند کاربرد دارد. از درمان سرطان معده گرفته تا کاهش علائم تومورهای خوش خیم و عوارض مرتبط با چاقی، گاسترکتومی نقش مهمی در بازیابی سلامت و بهبود کیفیت زندگی دارد. با این مقاله از سایت دکتر پیام آزاده همراه باشید تا با گاسترکتومی آشنا شوید.
گاسترکتومی چیست؟
گاسترکتومی، اصطلاحی مشتق شده از «گاسترو» به معنای معده و «اکتومی» به معنای برداشتن، یک عمل جراحی است که شامل برداشتن جزئی یا کامل معده است. معده یک عضو حیاتی در سیستم گوارش ماست و نقشی حیاتی در تجزیه غذا و ذخیره آن قبل از حرکت به روده کوچک برای هضم بیشتر و جذب مواد مغذی ایفا می‌کند. با این حال برخی از بیماری‌ها مانند سرطان معده می‌تواند نیاز به برداشتن تمام یا قسمتی از معده از طریق گاسترکتومی داشته باشد.
هنگامی که توده‌های سرطانی در معده ایجاد می‌شوند تهدید قابل توجهی برای سلامتی محسوب می‌شوند. در چنین مواردی گاسترکتومی به عنوان یک راه حل مناسب برای رفع این مشکل ظاهر می‌شود. علیرغم تغییرات قابل توجهی که در سیستم گوارشی پس از عمل جراحی معده رخ می‌دهد، افراد حتی در غیاب معده نیز می‌توانند زندگی بدون مشکلی داشته باشند.
انواع گاسترکتومی
اصولاً دو نوع عمل گاسترکتومی وجود دارد: گاسترکتومی کامل و گاسترکتومی جزئی. انتخاب بین این دو جراحی به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله گسترش بیماری تحت درمان و سلامت کلی بیمار.
گاسترکتومی کامل:
در مواردی که سرطان معده گسترده است نیاز به برداشتن کامل معده بوده و گاسترکتومی کامل روش ترجیحی است. در این روش کل معده برداشته می‌شود و به تغییرات قابل توجهی در عملکرد گوارشی بعد از جراحی نیاز دارد.
گاسترکتومی جزئی:
اگر ناحیه آسیب دیده موضعی باشد گاسترکتومی جزئی گزینه محافظه‌کارانه‌تری ارائه می‌دهد. این روش فقط شامل برداشتن بخش آسیب دیده معده است که امکان حفظ بخش قابل توجهی از عملکرد گوارشی را فراهم می‌کند. نوع خاصی از گاسترکتومی جزئی که انجام می‌شود می‌تواند بر اساس عواملی مانند اندازه و محل تومور یا بیماری زمینه‌ای متفاوت باشد.
گاسترکتومی جزئی شامل تکنیک‌های جراحی مختلفی بوده که متناسب با نیازهای فرد است. به عنوان مثال گاسترکتومی ساب توتال شامل برداشتن تقریباً 80 درصد از معده است و جراحی اسلیو معده چاقی شدید را با کاهش اندازه معده هدف قرار می‌دهد.
بیماری‌های درمان شده با گاسترکتومی
گاسترکتومی یک گزینه درمانی حیاتی برای بیماری‌های مختلف پزشکی است که بر معده تأثیر می‌گذارد. رایج‌ترین کاربرد آن در درمان سرطان معده است اما سایر بیماری‌های جدی را که ممکن است سلامت دستگاه گوارش را به خطر بیندازند نیز برطرف می‌کند:
سرطان معده: یکی از دلایل اولیه برای انجام عمل جراحی معده وجود سرطان معده است. این عمل هم در درمان سرطان و هم برای جلوگیری از گسترش آن به سایر قسمت‌های بدن مفید است. هدف جراحان با برداشتن بخش‌های آسیب‌دیده معده حذف سلول‌های سرطانی و بازگرداندن سلامتی بیمار است. در مواردی که سرطان پیشرفته یا متاستاز شده، گاسترکتومی می‌تواند به عنوان یک اقدام تسکینی برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد عمل کند.
- تومورهای خوش خیم معده:
تومورهای خوش خیم غیر سرطانی هستند اما همچنان ممکن است باعث دردسر شوند یا خطر تبدیل شدن به تومورهای سرطانی را ایجاد کنند. گاسترکتومی راه حلی برای از بین بردن این تومورها و جلوگیری از عوارض احتمالی ارائه می‌دهد.
- گاستریت:
التهاب شدید پوشش معده که به نام گاستریت شناخته می‌شود می‌تواند منجر به علائم ناتوان‌کننده‌ای شود که به درمان‌های معمولی پاسخ نمی‌دهد. در چنین مواردی مداخله جراحی می‌تواند برای کاهش علائم و بازیابی سلامت معده ضروری باشد.
زخم‌های مزمن در معده که با نام زخم معده شناخته می‌شوند در صورت عدم درمان می‌توانند منجر به درد و عوارض قابل توجهی شوند. گاسترکتومی می‌تواند برای برداشتن بافت آسیب دیده و جلوگیری از آسیب بیشتر به معده توصیه شود.
- چاقی:
در موارد شدید چاقی که اصلاح شیوه زندگی و مدیریت پزشکی بی اثر است، گاسترکتومی می‌تواند به عنوان یک گزینه جراحی چاقی در نظر گرفته شود. این عمل با کاهش اندازه معده به محدود کردن مصرف غذا و تسهیل کاهش وزن کمک می‌کند و در نتیجه سلامت کلی را بهبود می‌بخشد.
- صدمات:
آسیب‌های تروماتیک معده مانند سوراخ شدن یا پارگی شدید ممکن است نیاز به مداخله جراحی برای ترمیم یا برداشتن بافت آسیب دیده داشته باشد. گاسترکتومی می‌تواند برای رفع آسیب‌های جبران ناپذیر و بازگرداندن عملکرد طبیعی گوارش انجام شود.
مزایای گاسترکتومی
درمان سرطان معده: گاسترکتومی یک گزینه درمانی بالقوه برای افرادی است که سرطان معده دارند و این عمل به از بین بردن سلول‌های سرطانی و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک می‌کند.
تسکین علائم بیماری: برای افرادی که علائم مربوط به تومورهای خوش خیم معده، گاستریت یا بیماری زخم معده را تجربه می‌کنند این روش می‌تواند تاثیر قابل توجهی داشته باشد و کیفیت کلی زندگی را بهبود ببخشد.
بقای بالاتر: در مواردی که گاسترکتومی برای درمان سرطان انجام می‌شود این عمل می‌تواند با برداشتن بافت سرطانی و جلوگیری از عود بیماری میزان بقای بیمار را بهبود ببخشد.
خطرات گاسترکتومی
1- عفونت:
این روش مانند هر روش جراحی دیگری خطر عفونت در محل جراحی یا داخل بدن را به همراه دارد که ممکن است نیاز به درمان آنتی بیوتیکی داشته باشد.
2- نشت آناستوموز:
در برخی موارد ممکن است نشتی در محل اتصال جراحی رخ دهد که منجر به عوارضی مانند عفونت یا تشکیل آبسه شود.
3- سندرم دامپینگ:
تغییرات در تخلیه معده به دنبال آن ممکن است منجر به سندرم دامپینگ شود که با علائمی مانند تهوع، استفراغ و اسهال بعد از غذا خوردن شناخته می‌شود.
4- سوءتغذیه:
تغییر در جذب مواد مغذی و دریافت رژیم غذایی پس از جراحی ممکن است بیماران را مستعد سوءتغذیه کند که در صورت لزوم نیاز به نظارت دقیق و مصرف مکمل دارد.
5- فتق داخلی:
فتق داخلی به ندرت پس از برداشتن معده ایجاد می‌شود که نیاز به مداخله جراحی برای رفع انسداد روده و جلوگیری از عوارض آن دارد.
پروسه گاسترکتومی
روند انجام گاسترکتومی شامل چندین مرحله آماده سازی، خود عمل جراحی و مراقبت‌های بعد از عمل برای اطمینان از بهبود موفقیت آمیز است. آشنایی با این جزئیات می‌تواند به کاهش اضطراب و تسهیل ارتباط بهتر با تیم پزشکی در طول دوره درمانی کمک کند.
آمادگی برای گاسترکتومی: بیماران قبل از انجام عمل جراحی تحت ارزیابی کامل قرار می‌گیرند تا شرایط آنها برای این عمل ارزیابی شود. این شرایط شامل بررسی تاریخچه پزشکی، داروهای فعلی و سبک زندگی است که ممکن است بر نتایج جراحی تأثیر بگذارد. اصلاح رژیم غذایی و ورزش نیز می‌تواند برای بهینه سازی سلامت کلی و آمادگی برای جراحی توصیه شود. برای افرادی که سیگار می‌کشند، ترک سیگار چند هفته قبل از عمل برای به حداقل رساندن خطرات عمل ضروری است.
در حین گاسترکتومی: روش جراحی معمولاً با بیهوش کردن بیمار آغاز می‌شود که برای اطمینان از جراحی بدون درد است. جراحان بسته به میزان برداشتن مورد نیاز معده ممکن است جراحی باز یا عمل‌های لاپاراسکوپی را انجام دهند. جراحی باز ایجاد یک برش بزرگ است اما لاپاراسکوپی از برش‌های کوچکتر و ابزارهای تخصصی برای یک رویکرد کم تهاجمی استفاده می‌کند. معده یا بخش‌های آسیب‌دیده آن در طول عمل با دقت برداشته می‌شود و به حفظ اندام‌ها و بافت‌های اطراف توجه می‌شود.
مدت جراحی: مدت زمان عمل گاسترکتومی بسته به عواملی مانند نوع جراحی انجام شده و هر گونه مشکل اضافی که در طول عمل با آن مواجه می‌شود متفاوت است. به طور متوسط انجام این عمل ممکن است تا پنج ساعت طول بکشد که نیاز به توجه دقیق و تخصص تیم جراحی دارد.
مراقبت و بهبودی پس از جراحی گاسترکتومی
بیماران پس از انجام گاسترکتومی وارد دوره بهبودی می‌شوند که شامل بهبودی تدریجی، تنظیم رژیم غذایی و سازگاری با تغییرات سبک زندگی است. آشنایی با فرآیند مراقبت پس از جراحی برای اطمینان از بهبودی بدون مشکل ضروری است.
بستری شدن در بیمارستان: بیماران پس از گاسترکتومی معمولاً تا دو هفته در بیمارستان بستری می‌شوند تا تحت مراقبت و نظارت تخصصی قرار بگیرند. پزشکان در این مدت بر مدیریت درد، بهبود زخم و مصرف تدریجی خوراکی تمرکز می‌کنند. مایعات داخل وریدی در ابتدا برای اطمینان از هیدراتاسیون و تغذیه کافی در حین بهبودی سیستم گوارش تجویز می‌شود.
رژیم غذایی: انتقال از غذاهای مایع به جامد با دقت مدیریت می‌شود تا از عوارض جلوگیری شده و عملکرد دستگاه گوارش بهینه شود. بیماران با مایعات شفاف شروع می‌کنند و به تدریج به مایعات کامل، غذاهای نرم و در نهایت غذاهای جامد می‌رسند. مشاوره و راهنمایی‌های تغذیه‌ای از سوی متخصصان تغذیه نقش مهمی در کمک به بیماران برای سازگاری با تغییرات رژیم غذایی و رفع نیازهای تغذیه‌ای خود پس از جراحی دارد.
مراقبت از زخم: مراقبت مناسب از زخم برای جلوگیری از عفونت و اطمینان از بهبودی پس از برداشتن معده ضروری است. بیماران در مورد تکنیک‌های مراقبت از زخم از جمله تغییر پانسمان، مراقبت از محل برش و علائم عفونت راهنمایی دریافت می‌کنند. توجه دقیق به ترمیم زخم تضمین می‌کند که هر گونه عارضه به سرعت شناسایی و رسیدگی می‌شود و خطر عوارض بعد از عمل را کاهش می‌دهد.
فعالیت بدنی: استراحت در طول دوره نقاهت اولیه مهم است اما اضافه کردن تدریجی فعالیت بدنی برای تقویت گردش خون، تحرک و سلامت کلی توصیه می‌شود. به بیماران پیشنهاد می‌شود برای جلوگیری از عوارضی مانند لخته شدن خون و بهبود سریع‌تر تحت هدایت پزشکان به فعالیت‌های سبک مانند پیاده روی کوتاه بپردازند.
کلام آخر
گاسترکتومی یک گزینه درمانی حیاتی برای طیف وسیعی از بیماری‌های مرتبط با معده است. با مطالعه این مقاله و آشنایی با این جراحی، از انواع و نشانه‌های آن گرفته تا خطرات و مزایای آن، درک عمیق تری از آن پیدا کردید. بیمارانی که تحت عمل گاسترکتومی قرار می‌گیرند می‌توانند با آماده‌سازی مناسب، مراقبت‌های پس از عمل و حمایت مداوم از سوی پزشکان و عزیزان خود روند بهبودی را طی کنند.
منابع:
