غربالگری سرطان پروستات در مردان راهی برای آزمایش سرطان در غده پروستات قبل از ظاهر شدن علائم آن است. این کار مثل این است که ماشین خود را قبل از اینکه صداهای عجیب و غریب تولید کند چک کنید یعنی به تشخیص زودهنگام مشکلات کمک می‌کند اما درست مانند چک کردن خودرو، غربالگری سرطان پروستات نیز ملاحظات خاص خود را دارد. با این مقاله از سایت دکتر پیام آزاده همراه باشید تا بررسی کنیم که غربالگری سرطان پروستات شامل چه مواردی می‌شود و چه لزومی برای شما دارد.
آزمایش خون آنتی ژن اختصاصی پروستات (انواع تست‌های PSA)
آزمایش خون PSA یکی از ابزارهای اصلی پزشکان برای غربالگری سرطان پروستات است. PSA مخفف آنتی ژن اختصاصی پروستات بوده که پروتئینی است که توسط سلول‌های غده پروستات ساخته می‌شود. این آزمایش سطح PSA را در خون شما اندازه می‌گیرد که معمولاً در واحدهایی به نام نانوگرم در میلی لیتر (ng/mL) گزارش می‌شود.
هر چه سطح PSA شما بالاتر باشد احتمال ابتلا به سرطان پروستات بیشتر است اما وضعیت سیاه و سفید نیست. عدد خاصی وجود ندارد که بگوید «سرطان دارید» یا «سرطان ندارید». پزشکان اغلب از PSA 4 نانوگرم در میلی لیتر یا بالاتر به عنوان نقطه شروع برای آزمایش بیشتر استفاده می‌کنند. با این حال برخی از پزشکان ممکن است آزمایش در سطوح پایین‌تر مانند 2.5 یا 3 نانوگرم در میلی لیتر را پیشنهاد کنند.
درک این نکته ضروری است که داشتن سطح PSA کمتر از 4 نانوگرم در میلی لیتر تضمینی برای سرطان نداشتن نیست. بیوپسی (روشی که در آن نمونه‌های کوچکی از پروستات زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود) حدود 15 درصد از مردان با PSA زیر 4 نشان می‌دهد آنها به سرطان پروستات مبتلا می‌شوند. شانس ابتلا به این بیماری بر اساس سطح PSA به این شکل است:
- اکثر مردان دارای سطح PSA کمتر از 4 نانوگرم در میلی لیتر بدون سرطان هستند.
- اگر سطح PSA شما بین 4 تا 10 نانوگرم در میلی لیتر باشد (محدوده مرزی) احتمال ابتلا به سرطان پروستات 1 در 4 است.
- اگر سطح PSA شما بیش از 10 نانوگرم در میلی لیتر باشد احتمال ابتلا به سرطان پروستات بیش از 50 درصد است.
می بینید که سطح PSA می‌تواند به ما سرنخی بدهد اما حکم قطعی نیست. عوامل زیادی مانند سن، شرایط پروستات مانند بزرگ شدن پروستات یا پروستاتیت، انزال، برخی از روش‌های اورولوژیک و حتی برخی از داروهایی که مصرف می‌کنید می‌توانند بر سطح PSA تأثیر بگذارند،.
به عنوان مثال با افزایش سن مردان سطح PSA آنها به طور طبیعی افزایش می‌یابد، حتی اگر پروستات آنها سالم باشد. بیماری‌هایی مانند هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) که بزرگ شدن غیر سرطانی پروستات است نیز می‌تواند سطح PSA را افزایش دهد. حتی فعالیت‌هایی مانند دوچرخه سواری یا برخی داروها می‌توانند بر سطح PSA تأثیر بگذارند.
شناسایی این عوامل بسیار مهم است زیرا آنها می‌توانند بر صحت نتایج آزمایش PSA شما تأثیر بگذارند. اگر به فکر انجام غربالگری سرطان پروستات هستید ضروری است در مورد هر چیزی که مصرف می‌کنید و ممکن است بر سطح PSA شما تأثیر بگذارد با پزشک خود صحبت کنید. به این ترتیب پزشک می‌تواند نتایج را به درستی تفسیر کرده و شما را در مراحل بعدی راهنمایی کند.
انواع تست‌های PSA
در این بخش مقاله در مورد انواع خاصی از تست‌های PSA صحبت کنیم. این تست‌ها فراتر از اندازه‌گیری سطح PSA هستند و اطلاعات بیشتری را ارائه می‌دهند که می‌تواند به تعیین اینکه آیا آزمایش‌های بیشتر مانند بیوپسی پروستات ضروری است یا خیر کمک می‌کند.
یکی از این تست‌ها تست PSA بدون درصد است. PSA به دو شکل عمده در خون گردش می‌کند: متصل به پروتئین‌های دیگر و گردش آزادانه. PSA بدون درصد (یا نسبت PSA آزاد به کل) میزان PSA شناور آزاد را در مقایسه با سطح کل PSA مقایسه می‌کند. PSA بدون درصد پایین‌تر احتمال ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال اگر آزمایش PSA شما در محدوده مرزی قرار گیرد (بین 4 تا 10 نانوگرم در میلی لیتر) پزشک می‌تواند آزمایش PSA بدون درصد را برای تصمیم گیری در مورد نیاز به بیوپسی توصیه کند.
همچنین آزمایش‌های جدیدتری وجود دارد که انواع مختلف نتایج PSA را برای محاسبه عدد کلی که احتمال ابتلا به سرطان پروستات را نشان می‌دهد ترکیب می‌کند. این تست‌ها شامل شاخص سلامت پروستات (PHI)، تست 4Kscore و تست IsoPSA است. آنها می‌توانند برای تعیین اینکه آیا بیوپسی ضروری است مفید باشند.
معاینه دیجیتال رکتوم (DRE)
در این بخش در مورد ابزار دیگری در حوزه غربالگری سرطان پروستات صحبت می‌کنیم: معاینه دیجیتال رکتوم یا به اختصار DRE. این فرآیند ممکن است کمی ناراحت کننده به نظر برسد اما بخش مهمی از روند غربالگری است.
پزشک در طول معاینه دیجیتال رکتوم یک انگشت روغن کاری شده را وارد راست روده شما می‌کند تا هرگونه برجستگی یا نواحی سخت روی غده پروستات شما را احساس کند. بله این روش کمی غیرعادی به نظر می‌رسد اما یک راه سریع و ساده است که می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را ارائه دهد.
دلیل اینکه پزشکان DRE را انجام می‌دهند این است که گاهی اوقات می‌توانند سرطان پروستات را که ممکن است آزمایش PSA آن را نبیند تشخیص بدهند. به این دلیل که سرطان پروستات اغلب در قسمت پشت غده شروع می‌شود که می‌توان آن را در طول معاینه رکتوم احساس کرد.
با این حال ضروری است بدانید معاینه دیجیتال رکتوم به اندازه آزمایش خون PSA در یافتن سرطان پروستات موثر نیست اما همچنان می‌تواند مفید باشد، به خصوص اگر سطح PSA شما نرمال باشد اما پزشک شما مشکوک است که ممکن است مشکلی وجود داشته باشد.
حالا بیایید در مورد اینکه چه زمانی ممکن است به معاینه دیجیتال رکتوم نیاز داشته باشید صحبت کنیم. پزشک معمولاً قبل از توصیه DRE عواملی مانند سن، سابقه خانوادگی و سلامت کلی شما را در نظر می‌گیرد. این روش اغلب بخشی از معاینات روتین برای مردان است که به خصوص با افزایش سن ضروری می‌شود.
غربالگری سرطان پروستات بر اساس سن
خب در این بخش در مورد اینکه چه زمانی باید غربالگری سرطان پروستات را بر اساس سن خود در نظر بگیرید صحبت می‌کنیم. گروه‌های سنی مختلف توصیه‌های متفاوتی در مورد غربالگری دارند بنابراین ضروری است که بدانید چه رویکردی برای شما مناسب است.
در ابتدا در مورد مردان بین 40 تا 54 ساله صحبت می‌کنیم. معمولا غربالگری سرطان پروستات برای این گروه سنی توصیه نمی‌شود مگر اینکه عوامل خطر خاصی دخیل باشند. با این حال اگر سابقه خانوادگی سرطان پروستات دارید (مثل پدر یا برادری که به آن مبتلا شده‌اند) یا اگر سیاه پوست هستید (که شما را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان‌های تهاجمی قرار می‌دهد) ممکن است پزشکتان توصیه کند که غربالگری را زودتر شروع کنید.
برای مردان بین 55 تا 69 سال است که غربالگری مفیدتر می‌شود. به این دلیل که این محدوده سنی دوره‌ای است که مردان بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات هستند و درمان اغلب مؤثرتر است. بنابراین اگر در این گروه سنی هستید ضروری است که با پزشک خود در مورد غربالگری سرطان پروستات صحبت کنید.
اما چند بار باید غربالگری شوید؟ خب برای اکثر مردان انجام غربالگری هر دو تا سه سال یکبار معمولا کافی است. البته پزشک شما ممکن است برنامه متفاوتی را بر اساس سلامت فردی و عوامل خطر توصیه کند.
با این حال به یاد داشته باشید که دستورالعمل‌های غربالگری صرفا یک پیشنهاد هستند. پزشک وضعیت منحصر به فرد شما را در نظر می‌گیرد و به شما کمک می‌کند تصمیم بگیرید چه رویکردی برای شما بهتر است. بنابراین اگر سؤال یا نگرانی در مورد غربالگری سرطان پروستات دارید دریغ نکنید که آنها را با پزشک خود مطرح کنید.
تفسیر نتایج تست غربالگری سرطان پروستات
خب اگر نتایج تست غربالگری شما غیرطبیعی بود به چه معناست؟ اول از همه حفظ آرامش ضروری است. نتایج غیر طبیعی همیشه به این معنی نیست که شما سرطان پروستات دارید. بسیاری از مردان با سطح PSA بالاتر از حد طبیعی اصلاً سرطان ندارند.
اگر تست اولیه PSA شما سطوح بالاتر از حد طبیعی را نشان دهد، پزشک می‌تواند آزمایشات بیشتری را برای درک بهتر از شرایط شما توصیه کند. در این بخش مقاله چند گزینه را در ادامه نتیجه غیرطبیعی بررسی کردیم:
- تکرار تست PSA:
گاهی اوقات سطوح PSA می‌تواند در طول زمان به دلایل مختلف متفاوت باشد. اگر نتیجه اولیه PSA شما غیرطبیعی باشد پزشک می‌تواند تکرار آزمایش را پس از یک ماه توصیه کند. این امر به ویژه در صورتی محتمل است که سطح PSA شما در انتهای پایینی محدوده مرزی یا معمولاً بین 4 تا 7 نانوگرم در میلی لیتر باشد.
- سایر تست‌ها:
پزشک می‌تواند به جای تکرار تست PSA تست‌های دیگری را برای تعیین اینکه آیا ممکن است سرطان پروستات داشته باشید یا نه توصیه کند. این آزمایش‌ها می‌توانند شامل معاینه دیجیتال رکتوم (اگر قبلاً انجام نشده باشد) یا یکی از انواع خاصی از آزمایش‌های PSA که قبلاً در مورد آن صحبت کردیم مانند آزمایش PSA بدون درصد یا شاخص سلامت پروستات باشد.
- بیوپسی پروستات:
اگر آزمایشات بیشتر احتمال ابتلا به سرطان پروستات را نشان بدهد پزشک می‌تواند بیوپسی پروستات را توصیه کند. نمونه‌های کوچکی از غده پروستات در طول بیوپسی برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. این تنها راهی است که مطمئن شوید سرطان پروستات دارید یا خیر.
کلام آخر
آشنایی با غربالگری سرطان پروستات در حفظ سلامتی شما حیاتی است. آزمایش خون PSA و تست دیجیتال رکتوم ابزارهای رایج برای غربالگری هستند مهم است که به یاد داشته باشید که نتایج غیرطبیعی همیشه به معنای سرطان نیست. با صحبت در مورد گزینه‌های غربالگری با پزشک خود و در نظر گرفتن عواملی مانند سن و سابقه خانوادگی می‌توانید تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد زمان شروع غربالگری بگیرید.
منابع:
