سرطان کبد به اندازه سایر انواع سرطان شایع نیست اما یک نگرانی جدی برای سلامتی است که به سرعت در حال رشد است و آشنایی با عوامل خطر، علائم و روش‌های تشخیص این سرطان برای مداخله زودهنگام و درمان موثر بسیار مهم است. با این مقاله از سایت دکتر پیام آزاده همراه باشید تا به غربالگری سرطان کبد بپردازیم و ابزارها و تکنیک‌های مختلفی را که توسط تیم پزشکی برای تشخیص این بیماری خطرناک استفاده می‌شود بررسی کنیم.
آیا سرطان کبد شایع است؟
بر خلاف تصور رایج سرطان کبد یک بیماری شایع نیست اما بروز آن به طور پیوسته در حال افزایش است. پزشکان تخمین می‌زنند تقریباً 1٪ از مردان و زنان در جهان در طول زندگی خود با نوعی سرطان کبد مواجه می‌شوند. شناخت شیوع آن زمینه را برای شناخت اهمیت تشخیص زودهنگام و مداخله فراهم می‌کند.
کارسینوم هپاتوسلولار (HCC) شایع ترین نوع سرطان کبد اولیه بوده که تقریباً همه موارد سرطان کبد را تشکیل می‌دهد. سرطان داخل کبدی (IHC) نوعی از کلانژیوکارسینوما بوده که رشدهای سرطانی در مجاری صفراوی کبد است که حدود 10 تا 20 درصد موارد سرطان اولیه کبد را تشکیل می‌دهد. آنژیوسارکوم را نیز داریم که اگرچه نادر است اما از پوشش سلول‌های خونی داخل کبد بیرون می‌آید و تقریباً 1٪ موارد سرطان اولیه کبد را تشکیل می‌دهد.
سرطان کبد که در درجه اول افراد بین سنین 55 تا 64 سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد شیوع بیشتری را در بین مردان نسبت به زنان نشان می‌دهد. افراد ساکن جزایر آسیایی/اقیانوسیه، اسپانیایی تبار یا سرخپوستان آمریکایی تبار با خطرات بیشتری در مقایسه با همتایان سیاهپوست یا سفیدپوست خود مواجه هستند.
علائم و علل سرطان کبد
آشنایی با علائم زمینه‌ای سرطان کبد برای تشخیص و مدیریت به موقع آن بسیار مهم است. سرطان کبد زمانی ظاهر می‌شود که سلول‌های سالم کبد دچار جهش‌های ژنتیکی شده و رفتار و عملکرد آنها را تغییر می‌دهد. این جهش‌ها می‌توانند انکوژن‌ها را فعال کنند که باعث رشد و تقسیم سلولی می‌شوند یا ژن‌های سرکوب‌کننده تومور را غیرفعال می‌کنند و به سلول‌ها اجازه می‌دهند که به‌طور غیرقابل کنترلی تکثیر شوند.
عفونت مزمن با ویروس هپاتیت B (HBV) یا ویروس هپاتیت C (HCV) به عنوان عامل اصلی کارسینوم سلولی کبدی (HCC) که شایع ترین شکل سرطان کبد است شناخته می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که بیش از نیمی از موارد HCC ناشی از سیروز ناشی از این عفونت‌های ویروسی است که اهمیت هپاتیت ویروسی را در سرطان کبد بالا می‌برد. التهاب طولانی مدت در مجاری صفراوی می‌تواند افراد را مستعد ابتلا به سرطان داخل کبدی (IHC) کند و تغییرات ژنتیکی را تقویت کند که منجر به رشد غیرطبیعی سلول می‌شود.
تشخیص و غربالگری سرطان کبد
پیمایش در هزارتوی غربالگری سرطان کبد نیاز به یک رویکرد جامع و به کارگیری مجموعه‌ای از تست‌ها برای تعیین دقیق وجود و شدت این بیماری دارد. پزشکان از ترکیبی دقیق از ارزیابی بالینی و روش‌های تشخیصی برای غربالگری سرطان کبد استفاده می‌کنند:
- آزمایش خون
از جمله مراحل اولیه در غربالگری سرطان کبد مجموعه‌ای از آزمایشات خون با هدف ارزیابی سلامت و عملکرد کبد است. این آزمایش‌ها به بررسی سطوح آنزیم‌های کبدی، پروتئین‌ها و سایر موادی می‌پردازند که نشان‌دهنده سلامت یا آسیب کبد هستند. پزشکان ممکن است سطوح آلفا فتوپروتئین (AFP) را نیز اندازه گیری کنند زیرا سطوح بالای AFP می‌تواند نشان دهنده وجود سرطان کبد باشد.
- سونوگرافی
سونوگرافی یک ابزار تشخیصی اصلی در غربالگری سرطان کبد است. این تکنیک تصویربرداری غیرتهاجمی از امواج صوتی برای تولید تصاویر دقیق از ساختارهای داخلی کبد استفاده می‌کند و به پزشکان این امکان را می‌دهد تا ناهنجاری‌هایی مانند تومورها یا ضایعات را شناسایی کنند. اولتراسوند یک روش غربالگری ارزشمند است که تجسم آناتومی کبد را به صورت آنلاین ممکن کرده و به تشخیص ضایعات مشکوکی که نیاز به بررسی بیشتر دارد کمک می‌کند.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)
سی تی اسکن در خط مقدم غربالگری سرطان کبد قرار دارد و اطلاعات بی نظیری در مورد آسیب شناسی کبد ارائه می‌دهد. این روش تصویربرداری تخصصی از اشعه ایکس برای تولید تصاویر مقطعی دقیق از کبد استفاده کرده و تشخیص و شناسایی با دقت تومورها را تسهیل می‌کند. سی تی اسکن نقش اساسی در مرحله بندی سرطان کبد ایفا می‌کند و اطلاعات حیاتی در مورد اندازه تومور، مکان و گسترش احتمالی آن به اندام‌های مجاور ارائه می‌دهد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
ام آر‌ای یکی از ابزار اصلی غربالگری سرطان کبد است که کنتراست و وضوح بافت نرم را بهتر از سایر روش‌های تصویربرداری نشان می‌دهد. MRI با استفاده از قدرت میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی، تصاویری با وضوح بالا از کبد تولید می‌کند و به پزشکان این امکان را می‌دهد که تومورها را مشخص کرده و ویژگی‌های آنها را با وضوح قابل‌توجهی ارزیابی کنند.
- آنژیوگرافی
آنژیوگرافی یک تکنیک تصویربرداری تخصصی است و نقش اساسی در ارزیابی آناتومی عروقی کبد و شناسایی ناهنجاری‌های مرتبط با سرطان کبد ایفا می‌کند. در طی آنژیوگرافی یک رنگ کنتراست به جریان خون تزریق می‌شود که به پزشکان این امکان را می‌دهد تا رگ‌های خونی کبد را ببینند و هرگونه ناهنجاری مانند عروق تومور یا تهاجم عروق را تشخیص دهند.
- بیوپسی
بیوپسی استاندارد طلایی برای تأیید تشخیص سرطان کبد است و شواهد هیستوپاتولوژیکی قطعی بدخیمی را ارائه می‌دهد. پزشکان در طول بیوپسی با استفاده از یک سوزن یا عمل جراحی، نمونه بافتی از کبد دریافت می‌کنند که سپس برای ارزیابی وجود سلول‌های سرطانی زیر میکروسکوپ آنالیز می‌شود. بیوپسی تشخیص سرطان کبد را تایید می‌کند و اطلاعات ارزشمندی در مورد بافت شناسی و ویژگی‌های مولکولی تومور ارائه می‌دهد و تصمیمات درمانی را ساده می‌کند.
پیشگیری از سرطان کبد
هر کسی ممکن است به سرطان کبد مبتلا شود ولی اقدامات پیشگیرانه‌ای وجود دارد که افراد می‌توانند برای کاهش خطر و محافظت از سلامت کبد خود انجام دهند. با اتخاذ یک رویکرد پیشگیرانه برای پیشگیری می‌توانید احتمال ابتلا به سرطان کبد را به حداقل برسانید:
از رفتارهای منجر به سیروز پرهیز کنید
سیروز بیماری‌ای است که با اسکار بافت کبد شناخته می‌شود و یک عامل خطر مهم برای ابتلا به سرطان کبد است. افراد برای کاهش خطر ابتلا به سرطان کبد باید از رفتارهایی که به سیروز منجر می‌شوند از جمله مصرف بیش از حد الکل و عفونت هپاتیت ویروسی مزمن خودداری کنند.
حفظ وزن سالم
چاقی و داشتن اضافه وزن به عنوان عوامل خطر مستقل برای ابتلا به سرطان کبد نقش دارند. برای کاهش خطر ابتلا به سرطان کبد باید از طریق یک رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم برای رسیدن به وزن سالم و حفظ آن تلاش کنید. با اتخاذ عادات سبک زندگی سالم می‌توانید عملکرد بهینه کبد را ارتقاء داده و شانس خود را برای ابتلا به سرطان کبد و سایر بیماری‌های مرتبط با چاقی کاهش دهید.
واکسن هپاتیت B را دریافت کنید
واکسیناسیون علیه ویروس هپاتیت B یک اقدام پیشگیرانه مهم در کاهش خطر ابتلا به سرطان کبد است. واکسن هپاتیت B ایمن و مؤثر است و محافظت طولانی مدت در برابر عفونت HBV و عوارض مرتبط با آن از جمله سرطان کبد ارائه می‌دهد. افراد باید با تیم پزشکی خود برای پرس و جو در مورد واکسن هپاتیت B و اطمینان از به روز بودن واکسیناسیون خود صحبت کنند.
انجام غربالگری سرطان کبد
برای افرادی که به دلیل بیماری زمینه‌ای کبدی مانند سیروز یا عفونت هپاتیت ویروسی مزمن در معرض خطر ابتلا به سرطان کبد هستند غربالگری‌های منظم سرطان کبد توصیه می‌شود. هیچ آزمایش غربالگری استانداردی برای سرطان کبد وجود ندارد اما پزشکان می‌توانند معاینات دوره‌ای اولتراسوند و آزمایش خون را برای نظارت بر سلامت کبد و تشخیص هر گونه علائم سرطان کبد در مراحل اولیه توصیه کنند.
مدیریت و درمان سرطان کبد
مدیریت سرطان کبد نیازمند یک رویکرد چندگانه و با ادغام عمل جراحی و روش‌های سیستمیک متناسب با ویژگی‌های فردی بیمار و مرحله بیماری است. پزشکان می‌توانند با استفاده از مجموعه‌ای جامع از گزینه‌های درمانی، نتایج بیمار را بهینه کرده و بقای کلی را در مواجهه با این بیماری خطرناک بهبود ببخشند.
مداخلات جراحی
عمل جراحی درمان اصلی سرطان کبد در مراحل اولیه است و پتانسیل را برای ریشه کنی کامل تومور و بقای طولانی مدت بدون بیماری ارائه می‌دهد. پزشکان در طول عمل جراحی تومور را به همراه بافت سالم اطراف جدا می‌کنند تا به حاشیه‌های جراحی منفی برسند و از عود بیماری جلوگیری کنند. پیوند کبد برای بیماران مبتلا به تومورهای غیرقابل برداشت یا بیماری زمینه‌ای کبد می‌تواند گزینه مناسبی باشد که پتانسیل ریشه‌کن کردن بیماری و بهبود نتایج درازمدت را بالا می‌برد.
درمان‌های موضعی
درمان‌های موضعی مجموعه‌ای از مداخلات با هدف ارائه درمان هدفمند به طور مستقیم به محل تومور و در عین حال به حداقل رساندن سمیت درمان سیستمیک است. آمبولیزاسیون شریان کبدی و تکنیک‌های فرسایش مانند فرسایش با فرکانس رادیویی (RFA) یا فرسایش مایکروویو (MWA) ابزار مؤثری برای کنترل تومور در بیماران مبتلا به سرطان کبد غیرقابل برداشتن ارائه می‌دهد.
درمان‌های سیستمیک
درمان‌های سیستمیک از جمله شیمی‌درمانی، ایمونوتراپی نقشی اساسی در مدیریت سرطان کبد در مراحل پیشرفته ایفا می‌کنند. برنامه‌های شیمی‌درمانی مانند سورافنیب یا لنواتینیب می‌تواند بقای کلی و کنترل بیماری را در بیماران مبتلا به کارسینوم سلول‌های کبدی پیشرفته که کاندید مداخلات جراحی یا موضعی نیست بهبود ببخشد. داروهای ایمونوتراپی مانند nivolumab یا pembrolizumab سیستم ایمنی بدن را برای هدف قرار دادن سلول‌های سرطانی مجهز می‌کنند و یک رویکرد درمانی جدید در مدیریت سرطان پیشرفته کبد ارائه می‌دهند.
کلام آخر
در این مقاله دیدیم که غربالگری سرطان کبد نقشی حیاتی در تشخیص زودهنگام و مدیریت این بیماری خطرناک دارد. با انجام غربالگری‌های منظم متناسب با عوامل خطر فردی و سابقه پزشکی می‌توانید گام‌های پیشگیرانه‌ای را در جهت حفاظت از سلامت کبد خود و شناسایی هر گونه نشانه‌ای از رشد سرطانی در مراحل اولیه بردارید.
منابع:
