به سایت دکتر پیام آزاده خوش آمدید. بای‌پس معده یکی از روش‌های جراحی کاهش وزن است که برای افرادی که دچار چاقی شدید و مشکلات مرتبط با آن هستند، انجام می‌شود. این جراحی نه‌تنها به کاهش وزن کمک می‌کند، بلکه می‌تواند خطر برخی بیماری‌های مزمن مانند دیابت و بیماری‌های قلبی را کاهش دهد. بااین‌حال، تأثیر این جراحی بر خطر ابتلا به سرطان یکی از موضوعات موردبحث در تحقیقات علمی است. در این مقاله، به بررسی رابطه بین بای‌پس معده و سرطان، تأثیرات مثبت و منفی آن و نکاتی که باید برای کاهش خطر در نظر گرفت، خواهیم پرداخت.
بای‌پس معده چیست؟
بای‌پس معده یک روش جراحی برای کاهش وزن است که در آن اندازه معده کاهش یافته و مسیر عبور غذا تغییر داده می‌شود تا جذب کالری کمتر شود. این جراحی عمدتاً برای افرادی که شاخص توده بدنی (BMI) بالای ۴۰ دارند یا افرادی که دارای BMI بالای ۳۵ به همراه بیماری‌های مرتبط با چاقی هستند، توصیه می‌شود.
روش بای‌پس معده شامل دو مرحله اصلی است:
- کاهش حجم معده: در این مرحله، معده کوچک‌تر شده و ظرفیت آن به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌یابد.
- تغییر مسیر گوارشی: بخشی از روده کوچک از مسیر عبور غذا حذف شده و غذا مستقیماً وارد بخش پایینی روده کوچک می‌شود که باعث کاهش جذب مواد مغذی و کالری می‌شود.
تأثیر بای‌پس معده بر کاهش خطر ابتلا به سرطان
تحقیقات نشان داده‌اند که جراحی‌های کاهش وزن مانند بای‌پس معده می‌توانند خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را کاهش دهند. این کاهش خطر عمدتاً به دلیل:
- کاهش چاقی، که یک عامل خطر مهم برای بسیاری از سرطان‌ها مانند سرطان روده بزرگ، سینه و پانکراس است.
- بهبود مقاومت به انسولین و کاهش التهابات مزمن که با سرطان مرتبط هستند.
- تغییرات در هورمون‌های گوارشی که ممکن است تأثیرات محافظتی بر سلول‌های بدن داشته باشند.
مطالعات نشان می‌دهد که بیماران پس از بای‌پس معده در مقایسه با افرادی که کاهش وزن از طریق رژیم غذایی و ورزش انجام داده‌اند، کاهش بیشتری در خطر سرطان داشته‌اند.
به نقل از مقاله‌ای در PubMed: مطالعات نشان می‌دهند که پس از جراحی بای‌پس معده، موارد سرطان معده در دهه گذشته افزایش یافته است. این سرطان‌ها عمدتاً در بخش‌های کنارگذاشته‌شده معده (۷۷٪) و در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شوند. عوامل خطری مانند سیگار کشیدن (۱۷٪)، عفونت هلیکوباکتر پیلوری (۶٪) و سابقه خانوادگی سرطان معده (۳٪) شناسایی شده‌اند. همچنین، بازگشت صفرا به معده به‌عنوان یک عامل مؤثر در ۱۸٪ موارد تخمین زده شده است. پیشنهاد می‌شود ارزیابی خطر سرطان معده قبل از جراحی بای‌پس معده در نظر گرفته شود و تحقیقات بیشتری برای تعیین ارزش نظارت پس از عمل ضروری است.
آیا بای‌پس معده می‌تواند خطر برخی از انواع سرطان را افزایش دهد؟
درحالی‌که بای‌پس معده می‌تواند خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را کاهش دهد، برخی مطالعات نشان می‌دهند که این جراحی ممکن است با افزایش خطر برخی دیگر از انواع سرطان همراه باشد. دلایل احتمالی شامل:
- کمبودهای تغذیه‌ای: کاهش جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی ممکن است سیستم ایمنی را ضعیف کرده و خطر سرطان را افزایش دهد.
- تغییرات در میکروبیوم روده: تغییر در ترکیب باکتری‌های روده ممکن است اثرات نامطلوبی بر سلامت گوارش و خطر سرطان‌های دستگاه گوارش داشته باشد.
- افزایش خطر سرطان معده: برخی مطالعات نشان داده‌اند که بای‌پس معده ممکن است با تغییر در میزان اسید معده و افزایش رشد باکتری‌های مضر، خطر سرطان معده را افزایش دهد.
نقش تغییرات هورمونی بعد از بای‌پس معده در پیشگیری یا افزایش سرطان
پس از انجام بای‌پس معده، تغییرات هورمونی قابل‌توجهی در بدن رخ می‌دهد که می‌تواند بر خطر ابتلا به سرطان تأثیر بگذارد:
- کاهش سطح انسولین و لپتین: این هورمون‌ها با رشد سلول‌های سرطانی مرتبط هستند و کاهش آن‌ها می‌تواند تأثیر محافظتی داشته باشد.
- افزایش هورمون‌های گوارشی مانند GLP-1: این هورمون‌ها ممکن است باعث کاهش التهاب و افزایش کنترل قند خون شوند که می‌تواند از برخی انواع سرطان جلوگیری کند.
- تغییر در استروژن و تستوسترون: در زنان، کاهش چربی بدن می‌تواند منجر به کاهش استروژن شود که با کاهش خطر سرطان‌های وابسته به هورمون مانند سرطان سینه مرتبط است.
کمبودهای تغذیه‌ای پس از بای‌پس معده و تأثیر آن بر سیستم ایمنی و سرطان
یکی از مهم‌ترین چالش‌های بای‌پس معده، کمبودهای تغذیه‌ای است که می‌تواند بر سلامت عمومی و سیستم ایمنی تأثیر بگذارد:
- کمبود آهن، ویتامین B12 و فولات: این کمبودها می‌توانند منجر به ضعف سیستم ایمنی و افزایش خطر برخی سرطان‌ها شوند. آهن برای تولید گلبول‌های قرمز ضروری است و کمبود آن ممکن است منجر به کم‌خونی و ضعف سیستم ایمنی شود. ویتامین B12 و فولات نیز در عملکرد صحیح سیستم عصبی و خون‌سازی نقش دارند و کمبود آن‌ها می‌تواند اثرات منفی بر سلامت عمومی داشته باشد.
- کاهش جذب آنتی‌اکسیدان‌ها: کاهش سطح ویتامین C و E ممکن است اثرات محافظتی در برابر سرطان را کاهش دهد. این ویتامین‌ها نقش مهمی در مبارزه با استرس اکسیداتیو دارند و کمبود آن‌ها می‌تواند خطر بروز بیماری‌های مزمن از جمله سرطان را افزایش دهد.
- کاهش جذب کلسیم و ویتامین D: پس از بای‌پس معده، میزان جذب این مواد معدنی به‌شدت کاهش می‌یابد که می‌تواند خطر پوکی استخوان و اختلال در عملکرد سیستم ایمنی را افزایش دهد.
- کاهش میزان جذب پروتئین: بدن پس از جراحی، توانایی جذب پروتئین را از دست می‌دهد و این می‌تواند منجر به تحلیل عضلانی، ضعف سیستم ایمنی و کاهش توانایی بدن در مقابله با عفونت‌ها شود.
- نقش مکمل‌های تغذیه‌ای: بیماران باید تحت نظر پزشک مکمل‌های موردنیاز را دریافت کنند تا از بروز کمبودهای تغذیه‌ای جلوگیری شود. مصرف مکمل‌های آهن، کلسیم، ویتامین D، B12 و پروتئین توصیه می‌شود. مصرف منابع طبیعی مانند سبزیجات برگ سبز، لبنیات و پروتئین‌های باکیفیت نیز می‌تواند به بهبود وضعیت تغذیه‌ای کمک کند.
- پیگیری‌های منظم پزشکی: بیماران باید به‌صورت منظم تحت بررسی‌های پزشکی قرار گیرند تا سطح ویتامین‌ها و مواد معدنی در بدن آن‌ها کنترل شود و در صورت نیاز، درمان‌های مناسب برای جلوگیری از کمبودهای تغذیه‌ای انجام شود.
بررسی مطالعات و تحقیقات جدید درباره ارتباط بای‌پس معده و سرطان
تحقیقات علمی همچنان در حال بررسی تأثیرات بای‌پس معده بر سرطان هستند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که این جراحی می‌تواند خطر برخی سرطان‌ها را کاهش دهد، درحالی‌که برخی دیگر افزایش خطر برخی سرطان‌های گوارشی را مطرح کرده‌اند. نکات کلیدی این مطالعات عبارت‌اند از:
- مطالعات نشان داده‌اند که افراد دارای چاقی مفرط که بای‌پس معده انجام داده‌اند، کاهش معناداری در خطر سرطان سینه و کولورکتال داشته‌اند.
- مطالعات دیگر حاکی از افزایش خطر سرطان معده و مری به دلیل تغییرات در سطح اسید معده و افزایش رشد باکتری‌های مضر هستند.
- نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که نیاز به پیگیری دقیق و رژیم غذایی مناسب برای جلوگیری از مشکلات احتمالی وجود دارد.
نکات مهم برای بیماران دارای سابقه سرطان که قصد انجام بای‌پس معده دارند
برای بیمارانی که سابقه سرطان دارند یا در معرض خطر بالای سرطان هستند، مشاوره با پزشک قبل از انجام بای‌پس معده ضروری است. نکات مهم شامل:
- ارزیابی دقیق وضعیت تغذیه‌ای و نیازهای بیمار: بیماران باید تحت نظر پزشک متخصص تغذیه قرار گیرند تا قبل و بعد از جراحی از نظر کمبودهای تغذیه‌ای بررسی شوند.
- بررسی خطرات مرتبط با جراحی بر اساس نوع سرطان قبلی بیمار: برخی سرطان‌ها ممکن است پس از بای‌پس معده مستعد بازگشت باشند، بنابراین پزشک باید تاریخچه پزشکی بیمار را به دقت بررسی کند.
- اطمینان از دریافت مکمل‌های تغذیه‌ای مناسب پس از جراحی: پس از بای‌پس معده، جذب برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی کاهش می‌یابد. بیماران باید مکمل‌های ضروری مانند ویتامین B12، آهن، کلسیم و ویتامین D را مصرف کنند.
- انجام غربالگری‌های منظم برای پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان‌های احتمالی: بیمارانی که سابقه سرطان دارند باید به‌صورت دوره‌ای تحت نظر پزشک قرار گیرند و آزمایش‌های غربالگری مانند کولونوسکوپی، آندوسکوپی یا آزمایش‌های خون را طبق توصیه پزشک انجام دهند.
- مدیریت وزن و سبک زندگی سالم: پس از جراحی، پیروی از یک رژیم غذایی متعادل، مصرف کافی پروتئین، ورزش منظم و کنترل وزن می‌تواند به کاهش خطر بازگشت سرطان کمک کند.
- کنترل سلامت گوارشی: با توجه به تغییرات ایجاد شده در دستگاه گوارش، بیماران باید مراقب علائم غیرعادی مانند دردهای شکمی، مشکلات گوارشی یا تغییرات در اجابت مزاج باشند و در صورت بروز علائم غیرمعمول، فوراً به پزشک مراجعه کنند.
- پرهیز از مصرف الکل و دخانیات: الکل و سیگار می‌توانند اثرات منفی بر دستگاه گوارش و سیستم ایمنی داشته باشند و خطر سرطان را افزایش دهند. ترک این عادات پس از بای‌پس معده اهمیت زیادی دارد.
با رعایت این نکات و انجام مشاوره‌های منظم با پزشک، بیماران دارای سابقه سرطان می‌توانند از مزایای بای‌پس معده بهره ببرند و درعین‌حال خطرات احتمالی را به حداقل برسانند.
کلام آخر
بای‌پس معده یک روش مؤثر برای کاهش وزن و بهبود سلامت عمومی است که می‌تواند خطر برخی از سرطان‌ها را کاهش دهد. بااین‌حال، این جراحی می‌تواند چالش‌هایی ازجمله کمبودهای تغذیه‌ای و تغییرات در دستگاه گوارش را نیز به همراه داشته باشد. بنابراین، انتخاب این روش باید با بررسی دقیق وضعیت سلامت بیمار و تحت نظر پزشک متخصص انجام شود. در سایت دکتر پیام آزاده، تلاش می‌کنیم اطلاعات علمی و کاربردی را در اختیار بیماران قرار دهیم تا تصمیمات آگاهانه‌ای درباره سلامت خود بگیرند.
